تخم نقطه آغاز زراعت است یکی از عواید مهم زراعتی است که اساس عمده توسعه جامعه
نیاتی است تخم مواد اولیه ضروری برای ادامه حیات زنده جان ها است بالاخره تخم
دارای خصوصیات و مفیدیت های دیگری نیز است بنآ باید بدانیم که تعریف علمی تخم چیست
؟
اصطلاح تخم بذری در بوتانی وزراعت فرق می کند در بوتانی تخم و یا Seed عبارت از تخم چه ویا Ovule پخته شده القاح شده و انکشاف یافته می باشد .
تخم به مفهوم بوتانیکی انها متشکل از جنین ویا Embryo ، Endosperm و Hull ویا ( Seed coat ) یا پوش تخم می باشد که از حجرات اپیدرمیس ساخته شده است اما درزراعت تخم عبارت از مواد مختلف بذری است که برای بدست آوردن حاصل زرع میگردد تخم مواد بذری Seed planting material برای بذر نمودن نباتات زراعتی از خود تخم ها مانند لوبیا ،نخود ، پنبه ، زغر ، کنجد ، شرشم و غیره واز میوه های برهنه یا تخم های برهنه مانند غله جات ( Caryopsis ) و گراسهای علوفه ائی و همچنان از میوه های (Achense ) مانند دانه آفتاب پرست ،مسور و غیره ..... میوه های مرکب و تیوبرهای کچالو وغیره استفاده نمود.
تخمها خواص بیولوجیکی واقتصادی نباتات را دارا میباشد بنابر آن کمیت و کیفیت حاصل بدست امده تا حد زیاد به تخم های بذری تعلق دارد.
نقش کیفیت تخم های بذری از زمان های قدیم معلوم بوده است اما علمای زراعت اندکی بشتر از صد سال قبل زمانی که تجارت تخم های بذری انکشاف یافت به موضوع متذکره توجه زیاد مبذول داشته علمی که در مورد تخم بحث میکند بنام Seed science یاد می شود.
:Seed science عبارت از علمی است که از حیات و انکشاف تخم ها ، ضرورت انها به عوامل محیطی ازروش های پرورش های تخمهای پر کیفیت طروق آماده کردن تخمهای بذری برای کشت بحث نموده و همچنان روش های تعین کیفیت تخم های بذری را مورد مطالعه قرار میدهد.
هدف ازبحث بالای تولید تخم بدست آوردن تخم مطلوب برای بذر ( زراعت ) و تولید مواد غذائی برای جامعه بشری است دهاقین بصورت عنعنوی تخم های انواع دست داشته خود را از یک سال به سال دیگر انتخاب و حفظ نموده زرع می کند و این پروسه انتخاب منتج به تهیه ورایتی های مقاوم محلی که نمونه های برجسته و قابل اعتماد می باشد.
برجستگی ها و مفیدیت های این تخم ها معمولآ در بین اجتماع ازیک دهقان بدهقان دیگر پخش شده در وقت ضرورت تخمهای زراعتی شان را بین خود معاوضه و زرع میکند طروق دیگر بدست آوردن تخمهای بذری مطلوب تحقیقات اولی نسلگیری نباتات است اصلاح و انکشاف ورایتی های که ظرفیت حاصلدهی و کیفیت محصول را بلند می برد ودر ترقی و پیشرفت صنعت تخم ( تولید، پروسس ،ذخیره ، و مارکتینگ ) نیز شامل است .
برای تولید و تهیه تخم ها دو راه وجود دارد نخست داشتن معلومات کافی در مورد تخمهای که نسلگیری می گردد ورایتی های اصلاح شده باشد.
این تخمهای اصلاح شده از نگاه ارثی ظرفیت حاصلدهی بلند و مقاوم به امراض و آفات بوده از کیفیت عالی نیز برخوردارباشد.
ثانیآ خواص فزیکی یا ظاهری آ ن همشکل یا Uniform) ) باشد مثلآ از نگاه سائز یا جسامت ، خالص بودن و قدرت جوانه زدن مطلوب باشد شدر نتیجه بدست آمدن حاصل بشتربا کیفیت عالی ارزش کار انجام شده را بالا برده ومی توان با عاید دیگرمحصولات رقابت کند .
اصطلاح تخم بذری در بوتانی وزراعت فرق می کند در بوتانی تخم و یا Seed عبارت از تخم چه ویا Ovule پخته شده القاح شده و انکشاف یافته می باشد .
تخم به مفهوم بوتانیکی انها متشکل از جنین ویا Embryo ، Endosperm و Hull ویا ( Seed coat ) یا پوش تخم می باشد که از حجرات اپیدرمیس ساخته شده است اما درزراعت تخم عبارت از مواد مختلف بذری است که برای بدست آوردن حاصل زرع میگردد تخم مواد بذری Seed planting material برای بذر نمودن نباتات زراعتی از خود تخم ها مانند لوبیا ،نخود ، پنبه ، زغر ، کنجد ، شرشم و غیره واز میوه های برهنه یا تخم های برهنه مانند غله جات ( Caryopsis ) و گراسهای علوفه ائی و همچنان از میوه های (Achense ) مانند دانه آفتاب پرست ،مسور و غیره ..... میوه های مرکب و تیوبرهای کچالو وغیره استفاده نمود.
تخمها خواص بیولوجیکی واقتصادی نباتات را دارا میباشد بنابر آن کمیت و کیفیت حاصل بدست امده تا حد زیاد به تخم های بذری تعلق دارد.
نقش کیفیت تخم های بذری از زمان های قدیم معلوم بوده است اما علمای زراعت اندکی بشتر از صد سال قبل زمانی که تجارت تخم های بذری انکشاف یافت به موضوع متذکره توجه زیاد مبذول داشته علمی که در مورد تخم بحث میکند بنام Seed science یاد می شود.
:Seed science عبارت از علمی است که از حیات و انکشاف تخم ها ، ضرورت انها به عوامل محیطی ازروش های پرورش های تخمهای پر کیفیت طروق آماده کردن تخمهای بذری برای کشت بحث نموده و همچنان روش های تعین کیفیت تخم های بذری را مورد مطالعه قرار میدهد.
هدف ازبحث بالای تولید تخم بدست آوردن تخم مطلوب برای بذر ( زراعت ) و تولید مواد غذائی برای جامعه بشری است دهاقین بصورت عنعنوی تخم های انواع دست داشته خود را از یک سال به سال دیگر انتخاب و حفظ نموده زرع می کند و این پروسه انتخاب منتج به تهیه ورایتی های مقاوم محلی که نمونه های برجسته و قابل اعتماد می باشد.
برجستگی ها و مفیدیت های این تخم ها معمولآ در بین اجتماع ازیک دهقان بدهقان دیگر پخش شده در وقت ضرورت تخمهای زراعتی شان را بین خود معاوضه و زرع میکند طروق دیگر بدست آوردن تخمهای بذری مطلوب تحقیقات اولی نسلگیری نباتات است اصلاح و انکشاف ورایتی های که ظرفیت حاصلدهی و کیفیت محصول را بلند می برد ودر ترقی و پیشرفت صنعت تخم ( تولید، پروسس ،ذخیره ، و مارکتینگ ) نیز شامل است .
برای تولید و تهیه تخم ها دو راه وجود دارد نخست داشتن معلومات کافی در مورد تخمهای که نسلگیری می گردد ورایتی های اصلاح شده باشد.
این تخمهای اصلاح شده از نگاه ارثی ظرفیت حاصلدهی بلند و مقاوم به امراض و آفات بوده از کیفیت عالی نیز برخوردارباشد.
ثانیآ خواص فزیکی یا ظاهری آ ن همشکل یا Uniform) ) باشد مثلآ از نگاه سائز یا جسامت ، خالص بودن و قدرت جوانه زدن مطلوب باشد شدر نتیجه بدست آمدن حاصل بشتربا کیفیت عالی ارزش کار انجام شده را بالا برده ومی توان با عاید دیگرمحصولات رقابت کند .
تولید مثل نباتات ( Plants Reproduction )
تولید مثل نباتات ادامه حیات انواع نباتات است و این پروسه بشکل زوجی و غیرزوجی تکمیل و ادامه میابد تکثرغیرزوجی اکثرآ ذریعه تغیرشکل اعضای نامیه یا نموئی مانند ساقه ها و ریشه های که دارای انساج گوشتی و تازه اند قادربه ذخیره انرجی میباشد صورت میگیرد مثلا این اعضای نامیه از قبیل Rhizome در مارچوبه ، نی و Blue grass و اعضای نامیه Corns درسیر و Gladiolas و بلب Bulb در پیاز و تیوبر در کچالو و غیره .
طریقه دیگر تکثر غیر زوجی طریقه اپومکس Apomixes است که تولید تخم بدون عمل القاح انجام میابد این عملیه بدو طریق صورت میگیرد :
1 – Vivipary
2 – Agamo spermy
در نوع Vivpary قسمت نمو یعنی خوشچه ها یا برگ ها به یک ساختمان بدنی یا سوماتیک Somatic structure که قادر به تولید مثل اند تبدیل میشود در نوع اگاموسپرم وقتی واقع میشود که انساج القاح ناشده از هسته جنین یا نطفه به یک حجره دیپلوئید مادر انکشاف می کند وبعدآ به یک تخم ارتقا می کند در این نوع تکثر غیر زوجی گرده افشانی صورت گرفته ولی القاح صورت نمگیرد این نوع تکثر عمومآ در انواع خاص گراس ها مثال خوب انها Kentocoly gross میباشد.
تکثرغیرزوجی به بیساری نسلهای بعدی یا ادامه نسل را درنباتات بیمه می سازد که درانها تکثرزوجی صورت نمیگیرد مفیدیت ان این است که در نسلهای بعدی هیچ گونه تغیر بمیان نمیاید ولی نواقص ان این است که میکانیزم تولید Homogenecity است هیچگونه تغیردر قطب جین های عقاب ان جهت توافق به یک محل یا محیط دیگر وارد شده نمی تواند علاوبران از نقطه نظرعملی تکثر غیرزوجی به مقایسه تکثیر ذریعه تخم ذخیره ، انتقال و کشت ان مشکل تر است .
انواع تشکیل گل (production Types of floral )
تکثرزوجی نخست با تشکیل گل اغاز مییابد زیرا تولید گل ، میوه و تخم یک مرحله تشدیدی مصرف انرجی است اکثریت نباتات باید قبل ازتشکیل گل اعضای نامیه یا ساختمانهای نموئی خودرا تکمیل نماید این مرحله نموئی را بنام مرحله جوانی یا Juvenile stage یاد میکند .
وقتیکه نبات اعضای نامیه خودرا تکمیل نمود در برابرمحرکها یا عوامل تشویق کننده ها تشکیل گل مانند روشنی ، درجه حرارت و غیره مواجه می شود انساج مرستیماتیک نموئی به انساج مرستم تکثیری تغیرمی یابد خوشتختانه این عمل طوری طبعی و همزمان تنظیم می یابد.
هرگاه اعضای گلی همه همزمان ظاهرنگردد تکثرزوجی در نباتات به مشکلات مواجه می شود مثلا هرگاه در جواری گل مذکر یا Tassel و گل مونث یا Silk همزمان ظاهر نشوند عملیه که ما انرا جفت گیری یا Nicking یاد میکنیم امکان پذیر نخواهد بود همچنان نباتات به اساس عکس العمل گل اوری شان در برابر روشها و شرایط محیطی و وقت یا زمان از همدیگر متفاوت می گردد بصورت عموم چهارنوع گل اوری یا Floral reproduction را دیده می توانیم :
1 – Annuals : این نوع نباتات دریک فصل تولید گل و خشک می شود مثال ان جواری ، سائبین ، لوبیا ، باجره ، برنج ، ماش و غیره .
2 – Winter annuals : این نوع نباتات دراواخرتابستان و خزان بزمین ریشه می دواند ولی در بهار اینده گل تولید می کند مثال ان گندم تیرماهی ، جو وجودر وغیره اند.
3 – Biennial : این نوع نباتات اکثرآ برای دو فصل نموئی زنده اند ودر فصل نموئی اول نموی بدنی خودرا تکمیل نموده ودر فصل دوم تولید گل میکند مثالهای ان زردک ، لبلبو، کرم ،پیازو غیره می باشد.
4 – Perennials : این نوع نباتات بعد ازتکمیل مرحله جوانی Juvenile stage هرساله تولید برگ ، گل و تخم میکند مثال ان بسیاری از نباتات علوفه ائی مانند رشقه ،گراس های چندین ساله ، درختان و میوه جات است .
در تمام این چهار نوع تباتات روشنی و حرارت در ترغیت وتشویق حساسیت گل آوری نباتات تاثیر بارز و مثبت داشته است بسیاری از نباتات یک ساله در برابرشدت و مدت تابش نوریا Photoperiod عکس العمل نشان می دهد اینها به ردیف های نباتات روز طویل و روزکوتاه Lang and short day plants تقسیم میشود و نباتات که دربرابرطول روز حساسیت نشان نمیدهد بنام نباتات روز بی تفاوت Day neutral plants مسمی اند برعکس بسیاری از نباتات چندین ساله و دوساله ویک ساله تیرماهی بعد از مواجه شدن انساج مرستیم بدنی Somatic meristem به حرارت سرد طولانی که درهنگام زمستان بنام Vernalization یا انگیزش گلی ویا Floral enduction یاد می گردد گل تولید میکند درجه حرارت سرد انساج مرستیم بدنی را برای انکشاف پندک گلی یا مرستیم تکثیری یا Reproductive meristem درهنگام مواجه شدن به حرارت کمتر ترغیب و تشویق می کند و این تفاوت حساسیت گل اوری در اجداد نباتات دربرابرمحیط و ماحول برای تولید تخم دورگه نیز قابل استفاده است .
مثلا باتغیر دادن وقت زرع با وقت کشت انواع که زودتر گل میکند و انواع که دیرتر گل میکند می تواند درعین وقت گل کند و عمل القاح صورت گیرد و نوع که دیرتر گل میکند وقتر کشت گردد وانواع که زودتر گل میکند دیرتر کشت گردد با تغیردادن وقت کشت میتوان زمینه گل کردن را در عین زمان مهیا کرد برعلاوه دست زدن به طول روز تغیر در حالات تغذیه نباتات در گلخانه ها زمینه گل کردن همزمان بعضی انواع را مساعد میسازد درجه حرارت سرد اکثرآ گل کردن را به تعویق می اندازد ودرجه حرارت گرمترگل کردن را تسریع می بخشد و همچنان کثرت تعداد نبات در فی واحد زمین بالای گل کردن نیزتاثیرخودرا دارد درصورت کم بودن تعداد درفی واحد زمین گل کردن به تعویق افتیده نبات به تولید Tiller یا شاخ وپنجه می پردازد .
همچنان نباتات به نهوه تشکیل گل از همدیگر متفاوت اند مثلا بعضی انواع مرحله انکشاف ونموی بدنی خود را زمانی ادامه میدهد که تمام شرایط وزمینه تشکیل گل کاملا اماده گردد وبعدآ Vegetative meristem به Flower meristem تبدیل شده و گل تولید میگردد و هم تخم تولید شده و پخته می گردد در این نوع نموی بدنی به حد اقل رسیده و یا توقف می کند این نوع نبات را بنام Determinate یاد می کنند برعکس در بعضی نباتات انساج مرستیم فوقانی Apical meristem به نموی بدنی خود ادامه داده یک قسمت V- M به Rep –m تبدیل شده گل تولید میکند در این نوع نباتات هم نموی بدنی و هم تولید گل همزمان ادامه می یابد که بنام Indeter minate یاد میکند این نوع نباتات در تولید تخم با کیفیت یگانه پرابلم را ایجاد می کند اگر گل تولید می شود بعدآ تخم پخته میگردد پی درپی یا بصورت مسلسل در مدت زمان بشتر صورت میگیرد این پروسه در تولید تخم های همشکل Unifom و تخم پخته مشکلات را ایجاد می کند کیفیت عالی تخم را پائین میاورد.
انواع گلها ( Type of flower )
درواقعیت یک گل متشکل از چهار قسمت یا عضو میباشد مثلآ (Petal ) قسمت رنگه گل یا گلبرگ مجموعه ان بنام ( Corolla ) یاد میکند .
برگچه های محافظوی سبزگل است ( Sepal ) که مجموعه ان را بنام (Calyx ) می نامد اله تذکیر( Stamen ) و اله تانیث ( Pistile ) می باشد هرگاه چهار عضو فوق الذکربالای یک گل قرار داشته باشد بنام گل کامل یا (Complete flower ) یاد می کند هرگاه یکی از این چهار عضو را نداشته باشد بنام ( Incomplete flower ) یاد می شود و هرگاه گلها هردو عضو تکثری ( Pistile ) و(Stamen ) مذکرو مونث را داشته باشد بنام (Perfect flower ) و اگریکی از این دو عضوی تکثری را نداشته باشد بنام ( Imperfect flower) یاد می شود برعلاوه بعضی از نباتات اعضای تکثری مونث و اعضای تکثری مذکر را بالای یک نبات تولید کند بنام (Monecious .P ) یاد می شود و هرگاه یکی از اعضای تکثری بالای یک نبات تولید شود بنام (Dioecious .p ) یاد میکند .
کیفیت تخمهای بذری ( Seed quality )
کیفیت تخمهای بذری را ازسه جهت مورد مطالعه قرارمیدهند :
1 – کیفیت بذری تخمها .
2 – کیفیت ورایتی تخمها.
3 – کیفیت حاصلدهی تخمها .
1 – کیفیت بذری تخمها یا ( Sowing quality ) :
عبارت از مجموعه خواص تخم بذری است که اندازه مفیدیت انها را برای کشت یا بذر نشان میدهد این خواص عبارت اند از خالص بودن تخم بذری ، قابلیت جوانه زدن ، انرجی جوانه زدن یا قوه نمو و قابلیت زیست تخمها ، وزن هزار دانه تخم ، رطوبت دانه ها و تساوی سائزو جسامت دانه ها است از جمله خواص متذکره عمدترین انها خالص بودن تخم بذری (Seed purity ) و قابلیت جوانه زدن تخمها یا ( Germination capecity ) است .
Seed purity :§ منظوراز خالص بودن اینست که تخمهای بذری عاری ازهرگونه ناپاکی و همچنان عاری از دانه های شکسته ، چملک و جوانه زدن باشد . تخم بذری نباتات ازنگاه خالص بودن و قدرت خوانه زدن بچند کلاس یا کنگوری تقسیم می شود حد اعظمی مواد اضافی ، ناپاکی تخمهای بذری درجه اول 1% و درجه دوم 1.5-3% مجاز شمرده میشود تخم گیاهان هرزه وسائرنباتات زراعتی بچند عدد محدود ساخته میشود بطورمثال در یک کیلوگرام تخم درجه اول حد اعظمی 5 عدد تخم گیاه هرزه موجود باشد موجودیت تخم گیاهان هرزه زهری در تخم بذری بکلی ممنوع است و تخمهای بذری باید عاری از هرگونه امراض ، حشرات ، کنه ها و کپسولهای نیماتودی باشد.
§Germination capacity : یا ظرفیت جوانه زدن تخمها : این شاخص قدرت جوانه زدن و تشکیل جوانه های سالم را نشان می دهد باعث بمیان امدن جوانه های نباتات رسیده در مزرعه میگردد قابلیت جوانه زدن تخم کتگوری اول غله جات 98% و کتگوری دوم 95ِ% و کتگوری سوم از 90% کمتر نباشد .
2 ـــ کیفیت ورایتی ها ( Varietal quality )
هدف ازکیفیت ورایتی خالص بودن ورایتی میباشد طبق نورم وستندرد بین الملی خالص بودن ورایتی های تخم گندم کمتر از 95% نباشد.
به هراندازه که کیفیت خالص بودن ورایتی ها بلند باشد به همان اندازه قدرت یا حاصلدهی آن بلند میرود.
3ـــ کیفیت حاصل دهی تخم (Fertile quality)
Yield=Genetics+ Environment.
عبارت از خواص تخم است که در شرایط مشخص و معین تولید به اندازه معین حاصل میدهداین خواص تابع خواص ارثی وشرایط پرورش نباتات می باشد برای خواص متذکره شرایط کشت ،شرایط جمعاوری و دیگر عملیات زراعتی ذخیره نمودن تخمها بالای خالص بودن تخم ورایتی و کیفیت بذری تاثیرمی داشته باشد برای فهمیدن و تثبیت خواص حاصلدهی تخمها که دارای کیفیت های مختلف هستند تجربوی تحت مطالعه قرار داده میشوند برای درک درست قدرت حاصلدهی تخم باید از پیشرفته ترین تکنالوجی کشت و پرورش نباتات استفاده صورت گیرد.
شرایط ایکالوجیکی تولید تخم بذری بلند کیفیت :
شرایط ایکالوجیکی که تابع موقعیت جغرافیائی منطقه و همچنان شرایط مترولوجیکی سالهای مختلف می باشد بالای کیفیت بذری و خواص حاصلدهی تخمهای بذری و خواص حاصلدهی تخمهای بذری تاثیر بزرگ دارد . از جمله شراط خارجی که بالای کیفیت تخم بذری تاثیر دارد نقش عمده را حرارت ، مقدار و چگونگی تقسیمات بارندگی ، طول روز ، نوع و ترکیب میخانیکی نشیب زمین و ارتفاع از سطح بحر و غیره را دارا می باشد.
تاثیر شرایط جغرافیائی بالای کیفیت تخم :
موقعیت جغرافیائی بالای نباتات تاثیر خیلی بزرگ دارد این تاثیر متذکره نسبت به تاثیر عوامل جداگانه محیطی شدیدتر می باشد زیرا بالای نباتات مادری و تخم در مجموع عوامل بطورهمزمان تاثیرمی گذارد . چنانچه تحقیقات در چندین منطقه جهان صورت گرفته است که نشان میدهد حاصل عین ورایتی گندم که نظربه مناطق مختلف که تخم از انها بدست امده تحت شرایط مشابه حاصل ان از 880 کیلو گرام فی هکتار تا 1310 کیلوگرام فی هکتار تفاوت داشته است .
تاثیرشرایط مترولوجیکی بالای کیفیت تخم بذری :
توسط تطبیقات و تحقیقات متعدد به اثبات رسیده است که شرایط مترولوجیکی سالهای جداگانه بالای کیفیت تخم بذری شدید تاثیر می گذارد ضمنآ ارتباط متقابل خیلی نزدیک بین مقدار بارندگی و حرارت کیفیت تخم بذری در مرحله تشکیل و پخته شدن دانه و جمعاوری تخم به ملاحظه میرسد . گرچه عوامل متذکره قبل از تشکیل تخم بشتر بالای تبات مادری تاثیر نموده به این ترتیب بصورت غیر مستقیم تاثیر می اندازد نتایج تحقیقات که در ایتالیا صورت گرفته نشان داده که حرارت پائین تر از 15 درجه سانتیگیرد و بارندگی بشتر از 80 -100 ملی متر در مراحل تشکیل و پرشدن دانه ها بالای کیفیت تخم بذری تاثیر منفی داشته است هرگاه تخم بذری در هوای مرطوب تشکیل یابد نباتات که از ان بوجود می اید حاصل انها نسبت به حاصل نباتات که تخمهای شان در هوای خشک پرورش یافته باشد تقریبآ 8% پائین تر می باشد در شرایط رطوبت بلند تخمها با مقدار زیاد گلوکوز و مقدار کم سکروز تشکیل میابد به همین علت سرعت ظهور جوانه ها بطی گردیده و قوه انها کاهش میابد.
تولید مثل نباتات ادامه حیات انواع نباتات است و این پروسه بشکل زوجی و غیرزوجی تکمیل و ادامه میابد تکثرغیرزوجی اکثرآ ذریعه تغیرشکل اعضای نامیه یا نموئی مانند ساقه ها و ریشه های که دارای انساج گوشتی و تازه اند قادربه ذخیره انرجی میباشد صورت میگیرد مثلا این اعضای نامیه از قبیل Rhizome در مارچوبه ، نی و Blue grass و اعضای نامیه Corns درسیر و Gladiolas و بلب Bulb در پیاز و تیوبر در کچالو و غیره .
طریقه دیگر تکثر غیر زوجی طریقه اپومکس Apomixes است که تولید تخم بدون عمل القاح انجام میابد این عملیه بدو طریق صورت میگیرد :
1 – Vivipary
2 – Agamo spermy
در نوع Vivpary قسمت نمو یعنی خوشچه ها یا برگ ها به یک ساختمان بدنی یا سوماتیک Somatic structure که قادر به تولید مثل اند تبدیل میشود در نوع اگاموسپرم وقتی واقع میشود که انساج القاح ناشده از هسته جنین یا نطفه به یک حجره دیپلوئید مادر انکشاف می کند وبعدآ به یک تخم ارتقا می کند در این نوع تکثر غیر زوجی گرده افشانی صورت گرفته ولی القاح صورت نمگیرد این نوع تکثر عمومآ در انواع خاص گراس ها مثال خوب انها Kentocoly gross میباشد.
تکثرغیرزوجی به بیساری نسلهای بعدی یا ادامه نسل را درنباتات بیمه می سازد که درانها تکثرزوجی صورت نمیگیرد مفیدیت ان این است که در نسلهای بعدی هیچ گونه تغیر بمیان نمیاید ولی نواقص ان این است که میکانیزم تولید Homogenecity است هیچگونه تغیردر قطب جین های عقاب ان جهت توافق به یک محل یا محیط دیگر وارد شده نمی تواند علاوبران از نقطه نظرعملی تکثر غیرزوجی به مقایسه تکثیر ذریعه تخم ذخیره ، انتقال و کشت ان مشکل تر است .
انواع تشکیل گل (production Types of floral )
تکثرزوجی نخست با تشکیل گل اغاز مییابد زیرا تولید گل ، میوه و تخم یک مرحله تشدیدی مصرف انرجی است اکثریت نباتات باید قبل ازتشکیل گل اعضای نامیه یا ساختمانهای نموئی خودرا تکمیل نماید این مرحله نموئی را بنام مرحله جوانی یا Juvenile stage یاد میکند .
وقتیکه نبات اعضای نامیه خودرا تکمیل نمود در برابرمحرکها یا عوامل تشویق کننده ها تشکیل گل مانند روشنی ، درجه حرارت و غیره مواجه می شود انساج مرستیماتیک نموئی به انساج مرستم تکثیری تغیرمی یابد خوشتختانه این عمل طوری طبعی و همزمان تنظیم می یابد.
هرگاه اعضای گلی همه همزمان ظاهرنگردد تکثرزوجی در نباتات به مشکلات مواجه می شود مثلا هرگاه در جواری گل مذکر یا Tassel و گل مونث یا Silk همزمان ظاهر نشوند عملیه که ما انرا جفت گیری یا Nicking یاد میکنیم امکان پذیر نخواهد بود همچنان نباتات به اساس عکس العمل گل اوری شان در برابر روشها و شرایط محیطی و وقت یا زمان از همدیگر متفاوت می گردد بصورت عموم چهارنوع گل اوری یا Floral reproduction را دیده می توانیم :
1 – Annuals : این نوع نباتات دریک فصل تولید گل و خشک می شود مثال ان جواری ، سائبین ، لوبیا ، باجره ، برنج ، ماش و غیره .
2 – Winter annuals : این نوع نباتات دراواخرتابستان و خزان بزمین ریشه می دواند ولی در بهار اینده گل تولید می کند مثال ان گندم تیرماهی ، جو وجودر وغیره اند.
3 – Biennial : این نوع نباتات اکثرآ برای دو فصل نموئی زنده اند ودر فصل نموئی اول نموی بدنی خودرا تکمیل نموده ودر فصل دوم تولید گل میکند مثالهای ان زردک ، لبلبو، کرم ،پیازو غیره می باشد.
4 – Perennials : این نوع نباتات بعد ازتکمیل مرحله جوانی Juvenile stage هرساله تولید برگ ، گل و تخم میکند مثال ان بسیاری از نباتات علوفه ائی مانند رشقه ،گراس های چندین ساله ، درختان و میوه جات است .
در تمام این چهار نوع تباتات روشنی و حرارت در ترغیت وتشویق حساسیت گل آوری نباتات تاثیر بارز و مثبت داشته است بسیاری از نباتات یک ساله در برابرشدت و مدت تابش نوریا Photoperiod عکس العمل نشان می دهد اینها به ردیف های نباتات روز طویل و روزکوتاه Lang and short day plants تقسیم میشود و نباتات که دربرابرطول روز حساسیت نشان نمیدهد بنام نباتات روز بی تفاوت Day neutral plants مسمی اند برعکس بسیاری از نباتات چندین ساله و دوساله ویک ساله تیرماهی بعد از مواجه شدن انساج مرستیم بدنی Somatic meristem به حرارت سرد طولانی که درهنگام زمستان بنام Vernalization یا انگیزش گلی ویا Floral enduction یاد می گردد گل تولید میکند درجه حرارت سرد انساج مرستیم بدنی را برای انکشاف پندک گلی یا مرستیم تکثیری یا Reproductive meristem درهنگام مواجه شدن به حرارت کمتر ترغیب و تشویق می کند و این تفاوت حساسیت گل اوری در اجداد نباتات دربرابرمحیط و ماحول برای تولید تخم دورگه نیز قابل استفاده است .
مثلا باتغیر دادن وقت زرع با وقت کشت انواع که زودتر گل میکند و انواع که دیرتر گل میکند می تواند درعین وقت گل کند و عمل القاح صورت گیرد و نوع که دیرتر گل میکند وقتر کشت گردد وانواع که زودتر گل میکند دیرتر کشت گردد با تغیردادن وقت کشت میتوان زمینه گل کردن را در عین زمان مهیا کرد برعلاوه دست زدن به طول روز تغیر در حالات تغذیه نباتات در گلخانه ها زمینه گل کردن همزمان بعضی انواع را مساعد میسازد درجه حرارت سرد اکثرآ گل کردن را به تعویق می اندازد ودرجه حرارت گرمترگل کردن را تسریع می بخشد و همچنان کثرت تعداد نبات در فی واحد زمین بالای گل کردن نیزتاثیرخودرا دارد درصورت کم بودن تعداد درفی واحد زمین گل کردن به تعویق افتیده نبات به تولید Tiller یا شاخ وپنجه می پردازد .
همچنان نباتات به نهوه تشکیل گل از همدیگر متفاوت اند مثلا بعضی انواع مرحله انکشاف ونموی بدنی خود را زمانی ادامه میدهد که تمام شرایط وزمینه تشکیل گل کاملا اماده گردد وبعدآ Vegetative meristem به Flower meristem تبدیل شده و گل تولید میگردد و هم تخم تولید شده و پخته می گردد در این نوع نموی بدنی به حد اقل رسیده و یا توقف می کند این نوع نبات را بنام Determinate یاد می کنند برعکس در بعضی نباتات انساج مرستیم فوقانی Apical meristem به نموی بدنی خود ادامه داده یک قسمت V- M به Rep –m تبدیل شده گل تولید میکند در این نوع نباتات هم نموی بدنی و هم تولید گل همزمان ادامه می یابد که بنام Indeter minate یاد میکند این نوع نباتات در تولید تخم با کیفیت یگانه پرابلم را ایجاد می کند اگر گل تولید می شود بعدآ تخم پخته میگردد پی درپی یا بصورت مسلسل در مدت زمان بشتر صورت میگیرد این پروسه در تولید تخم های همشکل Unifom و تخم پخته مشکلات را ایجاد می کند کیفیت عالی تخم را پائین میاورد.
انواع گلها ( Type of flower )
درواقعیت یک گل متشکل از چهار قسمت یا عضو میباشد مثلآ (Petal ) قسمت رنگه گل یا گلبرگ مجموعه ان بنام ( Corolla ) یاد میکند .
برگچه های محافظوی سبزگل است ( Sepal ) که مجموعه ان را بنام (Calyx ) می نامد اله تذکیر( Stamen ) و اله تانیث ( Pistile ) می باشد هرگاه چهار عضو فوق الذکربالای یک گل قرار داشته باشد بنام گل کامل یا (Complete flower ) یاد می کند هرگاه یکی از این چهار عضو را نداشته باشد بنام ( Incomplete flower ) یاد می شود و هرگاه گلها هردو عضو تکثری ( Pistile ) و(Stamen ) مذکرو مونث را داشته باشد بنام (Perfect flower ) و اگریکی از این دو عضوی تکثری را نداشته باشد بنام ( Imperfect flower) یاد می شود برعلاوه بعضی از نباتات اعضای تکثری مونث و اعضای تکثری مذکر را بالای یک نبات تولید کند بنام (Monecious .P ) یاد می شود و هرگاه یکی از اعضای تکثری بالای یک نبات تولید شود بنام (Dioecious .p ) یاد میکند .
کیفیت تخمهای بذری ( Seed quality )
کیفیت تخمهای بذری را ازسه جهت مورد مطالعه قرارمیدهند :
1 – کیفیت بذری تخمها .
2 – کیفیت ورایتی تخمها.
3 – کیفیت حاصلدهی تخمها .
1 – کیفیت بذری تخمها یا ( Sowing quality ) :
عبارت از مجموعه خواص تخم بذری است که اندازه مفیدیت انها را برای کشت یا بذر نشان میدهد این خواص عبارت اند از خالص بودن تخم بذری ، قابلیت جوانه زدن ، انرجی جوانه زدن یا قوه نمو و قابلیت زیست تخمها ، وزن هزار دانه تخم ، رطوبت دانه ها و تساوی سائزو جسامت دانه ها است از جمله خواص متذکره عمدترین انها خالص بودن تخم بذری (Seed purity ) و قابلیت جوانه زدن تخمها یا ( Germination capecity ) است .
Seed purity :§ منظوراز خالص بودن اینست که تخمهای بذری عاری ازهرگونه ناپاکی و همچنان عاری از دانه های شکسته ، چملک و جوانه زدن باشد . تخم بذری نباتات ازنگاه خالص بودن و قدرت خوانه زدن بچند کلاس یا کنگوری تقسیم می شود حد اعظمی مواد اضافی ، ناپاکی تخمهای بذری درجه اول 1% و درجه دوم 1.5-3% مجاز شمرده میشود تخم گیاهان هرزه وسائرنباتات زراعتی بچند عدد محدود ساخته میشود بطورمثال در یک کیلوگرام تخم درجه اول حد اعظمی 5 عدد تخم گیاه هرزه موجود باشد موجودیت تخم گیاهان هرزه زهری در تخم بذری بکلی ممنوع است و تخمهای بذری باید عاری از هرگونه امراض ، حشرات ، کنه ها و کپسولهای نیماتودی باشد.
§Germination capacity : یا ظرفیت جوانه زدن تخمها : این شاخص قدرت جوانه زدن و تشکیل جوانه های سالم را نشان می دهد باعث بمیان امدن جوانه های نباتات رسیده در مزرعه میگردد قابلیت جوانه زدن تخم کتگوری اول غله جات 98% و کتگوری دوم 95ِ% و کتگوری سوم از 90% کمتر نباشد .
2 ـــ کیفیت ورایتی ها ( Varietal quality )
هدف ازکیفیت ورایتی خالص بودن ورایتی میباشد طبق نورم وستندرد بین الملی خالص بودن ورایتی های تخم گندم کمتر از 95% نباشد.
به هراندازه که کیفیت خالص بودن ورایتی ها بلند باشد به همان اندازه قدرت یا حاصلدهی آن بلند میرود.
3ـــ کیفیت حاصل دهی تخم (Fertile quality)
Yield=Genetics+ Environment.
عبارت از خواص تخم است که در شرایط مشخص و معین تولید به اندازه معین حاصل میدهداین خواص تابع خواص ارثی وشرایط پرورش نباتات می باشد برای خواص متذکره شرایط کشت ،شرایط جمعاوری و دیگر عملیات زراعتی ذخیره نمودن تخمها بالای خالص بودن تخم ورایتی و کیفیت بذری تاثیرمی داشته باشد برای فهمیدن و تثبیت خواص حاصلدهی تخمها که دارای کیفیت های مختلف هستند تجربوی تحت مطالعه قرار داده میشوند برای درک درست قدرت حاصلدهی تخم باید از پیشرفته ترین تکنالوجی کشت و پرورش نباتات استفاده صورت گیرد.
شرایط ایکالوجیکی تولید تخم بذری بلند کیفیت :
شرایط ایکالوجیکی که تابع موقعیت جغرافیائی منطقه و همچنان شرایط مترولوجیکی سالهای مختلف می باشد بالای کیفیت بذری و خواص حاصلدهی تخمهای بذری و خواص حاصلدهی تخمهای بذری تاثیر بزرگ دارد . از جمله شراط خارجی که بالای کیفیت تخم بذری تاثیر دارد نقش عمده را حرارت ، مقدار و چگونگی تقسیمات بارندگی ، طول روز ، نوع و ترکیب میخانیکی نشیب زمین و ارتفاع از سطح بحر و غیره را دارا می باشد.
تاثیر شرایط جغرافیائی بالای کیفیت تخم :
موقعیت جغرافیائی بالای نباتات تاثیر خیلی بزرگ دارد این تاثیر متذکره نسبت به تاثیر عوامل جداگانه محیطی شدیدتر می باشد زیرا بالای نباتات مادری و تخم در مجموع عوامل بطورهمزمان تاثیرمی گذارد . چنانچه تحقیقات در چندین منطقه جهان صورت گرفته است که نشان میدهد حاصل عین ورایتی گندم که نظربه مناطق مختلف که تخم از انها بدست امده تحت شرایط مشابه حاصل ان از 880 کیلو گرام فی هکتار تا 1310 کیلوگرام فی هکتار تفاوت داشته است .
تاثیرشرایط مترولوجیکی بالای کیفیت تخم بذری :
توسط تطبیقات و تحقیقات متعدد به اثبات رسیده است که شرایط مترولوجیکی سالهای جداگانه بالای کیفیت تخم بذری شدید تاثیر می گذارد ضمنآ ارتباط متقابل خیلی نزدیک بین مقدار بارندگی و حرارت کیفیت تخم بذری در مرحله تشکیل و پخته شدن دانه و جمعاوری تخم به ملاحظه میرسد . گرچه عوامل متذکره قبل از تشکیل تخم بشتر بالای تبات مادری تاثیر نموده به این ترتیب بصورت غیر مستقیم تاثیر می اندازد نتایج تحقیقات که در ایتالیا صورت گرفته نشان داده که حرارت پائین تر از 15 درجه سانتیگیرد و بارندگی بشتر از 80 -100 ملی متر در مراحل تشکیل و پرشدن دانه ها بالای کیفیت تخم بذری تاثیر منفی داشته است هرگاه تخم بذری در هوای مرطوب تشکیل یابد نباتات که از ان بوجود می اید حاصل انها نسبت به حاصل نباتات که تخمهای شان در هوای خشک پرورش یافته باشد تقریبآ 8% پائین تر می باشد در شرایط رطوبت بلند تخمها با مقدار زیاد گلوکوز و مقدار کم سکروز تشکیل میابد به همین علت سرعت ظهور جوانه ها بطی گردیده و قوه انها کاهش میابد.
جوانه زدن تخم ها (Seed Germination )
طوریکه ازتعریف تخم یا Seed science برمی آید واین علم ازانکشاف وحیات تخم ها بحث مینماید.اولین مراحل انکشاف تخم ها عبارت ازآغازنموبرای تولیدیک نبات بوده وآن عبارت ازجوانه زدن تخمها است.
جنین یا نطفه سالم دانه خشک جنینی است که درحالت عادی زندگی جریان میتابولیزم آن درحداقل باشدودرشرایط مناسب به اثرعوامل خارجی مانند میسرشدن آب،حرارت،نوریا روشنی برای دانه جوانه میزنند یا دربعضی حالات دربعضی ازدانه ها دراثرمیکانیزم جلوگیری کننده استراحت دانه،دانه ها شروع به جوانه زدن میکند یکی ازنشانه های جوانه زدن پاره شدن پوش محافظوی Radicle وظاهرشدن رادیکل است وهم تامرحله جوانه زدن دردانه ها تعاملات متعدد کیمیاوی صورت میگیرد.
طوریکه ازتعریف تخم یا Seed science برمی آید واین علم ازانکشاف وحیات تخم ها بحث مینماید.اولین مراحل انکشاف تخم ها عبارت ازآغازنموبرای تولیدیک نبات بوده وآن عبارت ازجوانه زدن تخمها است.
جنین یا نطفه سالم دانه خشک جنینی است که درحالت عادی زندگی جریان میتابولیزم آن درحداقل باشدودرشرایط مناسب به اثرعوامل خارجی مانند میسرشدن آب،حرارت،نوریا روشنی برای دانه جوانه میزنند یا دربعضی حالات دربعضی ازدانه ها دراثرمیکانیزم جلوگیری کننده استراحت دانه،دانه ها شروع به جوانه زدن میکند یکی ازنشانه های جوانه زدن پاره شدن پوش محافظوی Radicle وظاهرشدن رادیکل است وهم تامرحله جوانه زدن دردانه ها تعاملات متعدد کیمیاوی صورت میگیرد.
شرایط جوانه زدن
1- آب:
درجریانات ویا فعل انفعالات جوانه زدن جذب آب ومتورم شدن دانه یکی ازنشانه های فزیکی آن محسوب میگردد.البته متورم شدن دانه به صحت وسلامتی دانه بستگی ندارد چراکه دانه ها ی مرده نیز دراثرجذب آب میتواند متورم گردد درحرارت بلند ترجذب اب نسبت به حرارت پائین بیشتراست قدرت وجذب مقداراب تاحدود به ساختمان وقابلیت جذب پوست دانه ویا میوه بستگی دارد.باواردشدن مالیکول آب دربین ذرات کلوئیدی وخلای بین الحجروی، فشاربین الحجروی بیشتر میگردد.یکی ازخواص کلوئیدها جذب ومکیدن آب است دیگرترکیبات مهم که آب را جذب میکند پروتین دانه است غیرازپروتین ومواد مختلف دیگروقسمت ازموادپکتین نیز دراثرجذب آب متورم میگردد. ولی نشائسته دراثرجذب آب درهنگام جوانه زدن متورم نمی گردد چراکه این ماده درحرارت بلندترمیتواندآب را جذب نموده به حجم خود بیا افزاید.متورم شدن دانه تنها دراثر جذب آب نبوده بلکه فعالیتهای بیوشیمی نیز درآن دخیل است زیراکه دربعضی ازجنین ها ( m RNA ) ساخته میشود مثلآ درجنین گندم بعداز30 دقیقه ازتورم شدن ماده ( m RNA ) مشاهده شده است.
1- آب:
درجریانات ویا فعل انفعالات جوانه زدن جذب آب ومتورم شدن دانه یکی ازنشانه های فزیکی آن محسوب میگردد.البته متورم شدن دانه به صحت وسلامتی دانه بستگی ندارد چراکه دانه ها ی مرده نیز دراثرجذب آب میتواند متورم گردد درحرارت بلند ترجذب اب نسبت به حرارت پائین بیشتراست قدرت وجذب مقداراب تاحدود به ساختمان وقابلیت جذب پوست دانه ویا میوه بستگی دارد.باواردشدن مالیکول آب دربین ذرات کلوئیدی وخلای بین الحجروی، فشاربین الحجروی بیشتر میگردد.یکی ازخواص کلوئیدها جذب ومکیدن آب است دیگرترکیبات مهم که آب را جذب میکند پروتین دانه است غیرازپروتین ومواد مختلف دیگروقسمت ازموادپکتین نیز دراثرجذب آب متورم میگردد. ولی نشائسته دراثرجذب آب درهنگام جوانه زدن متورم نمی گردد چراکه این ماده درحرارت بلندترمیتواندآب را جذب نموده به حجم خود بیا افزاید.متورم شدن دانه تنها دراثر جذب آب نبوده بلکه فعالیتهای بیوشیمی نیز درآن دخیل است زیراکه دربعضی ازجنین ها ( m RNA ) ساخته میشود مثلآ درجنین گندم بعداز30 دقیقه ازتورم شدن ماده ( m RNA ) مشاهده شده است.
2- حـــرارت:
دانه هرنوع نبات جهت جوانه زدن به یک حداقل حرارت ضرورت دارد.بطورمثال برای گندم،یولاف شبدر،رشقه برای شروع جوانه زدن بین 5 ــ 10 درجه سانتی گرید حرارت ضرورت است. جواری،ارزن،باقلی بین 6 ـــ 10 درجه سانتی گرید کدو وتنباکو بین 15ــ20 درجه سانتی گرید شروع به جوانه زدن میکند.ولی درجه حرارت اوسط ومناسب به بسیاری ازنباتات زراعتی بین 15ــ 20 درجه سانتی گرید تعین شده است.دربعضی حالات بعضی ازگیاهان تا صفردرجه سانتی گرید جوانه زده ودربعضی ها صفردرجه سانتی گرید باعث توقف جوانه زدن آن میگردد ولی بالاتراز50 درجه عمل جوانه زدن رادرهمه تخم ها ازبین میبرد.
3- آکسیجن:
عمل دیگریکه برای جوانه زدن ضرورت است آکسیجن بوده ذریعه انرژی حاصله بصورت ATP درمی آید فقط تعداد کمی نباتات مانند شالی یابرنج انرژی لازم خودرا بصورت ATP ازطریق تجزیۀ گلوکوز بشکل غیرهوازی بدست می آورد وبه کمک اکسیجن منحل درآب عمل جوانه زدن را انجام میدهد.
4- نور:
بعضی ازدنه ها درموجودیت نوربا گرفتن کاربن ازهوا عمل جوانه زدن را انجام میدهد. نباتات را برای جوانه زدن ازنگاه ضرورت شان به مدت نوروتاریکی بدودسته تقسیم بندی میکند: مثلآ گیاهان نوردوست مانند تنباکووکاهو ودیگری گیاهان تاریکی پسند مثل نوع از لوبیا وکدو. تعاملات کیمیاوی درهنگام جوانه زدن وتورم دانه ها درطبیعت مسایل بغرنج وپیچیده بوده طورخلاصه اصول آن قرار آتی ست:
1- تقسیم واحدهای مالیکول بزرگ به مالیکول های کوچک ازموادذخیروی قابل انتقال.
2- انتقال این ترکیبات ازمحل ذخیره به محل یا محوررشد جنین.
3- ساختن مجدد پروتین وکاربوهایدریت ها ازمالیکول های خوردشده درجنین رشدیافته ونهالی ها.
دانه هرنوع نبات جهت جوانه زدن به یک حداقل حرارت ضرورت دارد.بطورمثال برای گندم،یولاف شبدر،رشقه برای شروع جوانه زدن بین 5 ــ 10 درجه سانتی گرید حرارت ضرورت است. جواری،ارزن،باقلی بین 6 ـــ 10 درجه سانتی گرید کدو وتنباکو بین 15ــ20 درجه سانتی گرید شروع به جوانه زدن میکند.ولی درجه حرارت اوسط ومناسب به بسیاری ازنباتات زراعتی بین 15ــ 20 درجه سانتی گرید تعین شده است.دربعضی حالات بعضی ازگیاهان تا صفردرجه سانتی گرید جوانه زده ودربعضی ها صفردرجه سانتی گرید باعث توقف جوانه زدن آن میگردد ولی بالاتراز50 درجه عمل جوانه زدن رادرهمه تخم ها ازبین میبرد.
3- آکسیجن:
عمل دیگریکه برای جوانه زدن ضرورت است آکسیجن بوده ذریعه انرژی حاصله بصورت ATP درمی آید فقط تعداد کمی نباتات مانند شالی یابرنج انرژی لازم خودرا بصورت ATP ازطریق تجزیۀ گلوکوز بشکل غیرهوازی بدست می آورد وبه کمک اکسیجن منحل درآب عمل جوانه زدن را انجام میدهد.
4- نور:
بعضی ازدنه ها درموجودیت نوربا گرفتن کاربن ازهوا عمل جوانه زدن را انجام میدهد. نباتات را برای جوانه زدن ازنگاه ضرورت شان به مدت نوروتاریکی بدودسته تقسیم بندی میکند: مثلآ گیاهان نوردوست مانند تنباکووکاهو ودیگری گیاهان تاریکی پسند مثل نوع از لوبیا وکدو. تعاملات کیمیاوی درهنگام جوانه زدن وتورم دانه ها درطبیعت مسایل بغرنج وپیچیده بوده طورخلاصه اصول آن قرار آتی ست:
1- تقسیم واحدهای مالیکول بزرگ به مالیکول های کوچک ازموادذخیروی قابل انتقال.
2- انتقال این ترکیبات ازمحل ذخیره به محل یا محوررشد جنین.
3- ساختن مجدد پروتین وکاربوهایدریت ها ازمالیکول های خوردشده درجنین رشدیافته ونهالی ها.
Hydrolase __
Phosphatase
Starch ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ Glucose
Amylase
Starch ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ Glucose
Amylase
Protease
Protein ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ Amino acid
Lipase
Fats ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ Glycerin Fatty acid
Fats ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ Glycerin Fatty acid
دراثرجذب آب
بوسیلۀ دانه وجنین ازطریق پوست تخم درجنین ساختن mRNA جهت انجام فعالیتهای بعدی
کیمیاوی درطبقه Aleurone شروع میشود وهم تولید اسید جبرلین (ژبرلین ) تحریک میگردد.
درین حالت جنین های طبقه Aleurone برای انجام ساختن انزایم های مختلف شروع به فعالیت میکند، درین
حالت Amylase -α جهت تجزیه نشائسته و Nuclease جهت تجزیه اسیدهای هستوی(
Protease )جهت تجزیه پروتین تولید
میشوند این انزایم ها ازطریق طبقه Aleurone برای تجزیه مواد ذخیره وی به Endosperm داخل میشوند. مواد
ذخیره وی را تجزیه برای فعالیتها بیولوژیکی انرژی تهیه میدارند.این انزایم ها
دربعضی دانه ها دراثرفعالیت جین ها بوسیله اسید ها ی جبرلین ساخته میشود ودربعضی
ازتخمها قبلآ وجود داشته درهنگام جوانه زدن فعال میگردند این هارمونها مثلآ جبرلین
وسایتوکنین باعث رشد جنین میگردد.
درنتیجه تعاملات کیمیاوی جنین با کمک انزایم های Pectase و Cellulase پوست دانه پاره شده جوانه ها سربه بیرون میزنند.درین حالت غلاف ریشه ها یا Coleorhiza وریشه وسرانجام ساقه های اولیه بابرگهای اولیه ظاهرمیشوند درین مرحله ریشه اولیه بلافاصله وظیفه تغذیه جنین را باجذب آب وموادغذایی به عهده میگیرد.دربعضی ازتخم ها برعلاوه ریشه اولیه ریشه های ثانوی نیزازغلاف ریشه بیرون آمده وجوانه ها شروع به رشد می نماید یا شروع این عمل کاربن گیری یا عمل ترکیب ضیایی مرحله جوانه خاتمه می یابد وتغذیه عادی نبات شروع میشود.
درنتیجه تعاملات کیمیاوی جنین با کمک انزایم های Pectase و Cellulase پوست دانه پاره شده جوانه ها سربه بیرون میزنند.درین حالت غلاف ریشه ها یا Coleorhiza وریشه وسرانجام ساقه های اولیه بابرگهای اولیه ظاهرمیشوند درین مرحله ریشه اولیه بلافاصله وظیفه تغذیه جنین را باجذب آب وموادغذایی به عهده میگیرد.دربعضی ازتخم ها برعلاوه ریشه اولیه ریشه های ثانوی نیزازغلاف ریشه بیرون آمده وجوانه ها شروع به رشد می نماید یا شروع این عمل کاربن گیری یا عمل ترکیب ضیایی مرحله جوانه خاتمه می یابد وتغذیه عادی نبات شروع میشود.
رشدساقه بعدازجوانه
زدن:
رشد ساقه ها درتمام نباتا ت به اشکال مختلف صورت میگیرد.مرحله جوانه زدن چه درنبات یک مشیمه یی ویا درنباتات دو مشیمه یی مشیمه ها یا درزیرزمین باقی میماند ویا بروی زمین می برآید بنآ ما به دونوع جوانه زدن برمیخوریم .
رشد ساقه ها درتمام نباتا ت به اشکال مختلف صورت میگیرد.مرحله جوانه زدن چه درنبات یک مشیمه یی ویا درنباتات دو مشیمه یی مشیمه ها یا درزیرزمین باقی میماند ویا بروی زمین می برآید بنآ ما به دونوع جوانه زدن برمیخوریم .
1- جوانه زدن روی
زمینی Epigenous grown or
Germination
درین نوع جوانه زدن Hypcotyle نموکرده مشیمه ها روی زمین می برآید درین جالت مشیمه های دانه بعدازبلندشدن خودرا روی زمین میرساند درنتیجه بعدازخمیده شدن Hypcotyle بعدازبازشدن پوست دانه مشیمه ها سبزشده بصورت اولین عنصرعمل ترکیب ضیایی را انجام میدهد درروی زمین باطویل شدن ورشد Epicotyle برگها وساقه ها بوجود می آید این نوع جوانه زدن رامیتوان درنباتات دومشیمه یی درلبلبو ،پخته ،زردک ،آفتاب پرست واشجار،در درنباتات یک مشیمه یی یعنی سیروپیازمشاهده کرد.
2- جوانه زدن زیرزمین Hypogenous grown or germination
درین نوع جوانه زدن Epicotyle نموکرده مشیمه ها درزیرزمین باقی میماند.درین نوع جوانه زدن Hypocotyle رشد نکرده یا رشد وطویل شدن Epicotyle ورسیدن آن به سطح زمین اولین برگ ساخته میشود بدین وسیله عمل ترکیب ضیایی شروع میشود، مثال این جوانه زدن رادربعضی ازانواع لوبیا ،انواع مختلف نباتات گندمی برگ وبیشترین نباتات یک مشیمه یی نام برد که مشیمه ها عضومصرف کننده موادغذایی درزیرباقی میمانددرین نوع جوانه زدن Hypocotyle کوتاه میباشد
درین نوع جوانه زدن Hypcotyle نموکرده مشیمه ها روی زمین می برآید درین جالت مشیمه های دانه بعدازبلندشدن خودرا روی زمین میرساند درنتیجه بعدازخمیده شدن Hypcotyle بعدازبازشدن پوست دانه مشیمه ها سبزشده بصورت اولین عنصرعمل ترکیب ضیایی را انجام میدهد درروی زمین باطویل شدن ورشد Epicotyle برگها وساقه ها بوجود می آید این نوع جوانه زدن رامیتوان درنباتات دومشیمه یی درلبلبو ،پخته ،زردک ،آفتاب پرست واشجار،در درنباتات یک مشیمه یی یعنی سیروپیازمشاهده کرد.
2- جوانه زدن زیرزمین Hypogenous grown or germination
درین نوع جوانه زدن Epicotyle نموکرده مشیمه ها درزیرزمین باقی میماند.درین نوع جوانه زدن Hypocotyle رشد نکرده یا رشد وطویل شدن Epicotyle ورسیدن آن به سطح زمین اولین برگ ساخته میشود بدین وسیله عمل ترکیب ضیایی شروع میشود، مثال این جوانه زدن رادربعضی ازانواع لوبیا ،انواع مختلف نباتات گندمی برگ وبیشترین نباتات یک مشیمه یی نام برد که مشیمه ها عضومصرف کننده موادغذایی درزیرباقی میمانددرین نوع جوانه زدن Hypocotyle کوتاه میباشد
تکثیرنباتات توسط
اعضای نامیه:
تعدادزیادی ازنباتات هستند که بوسیله اعضای نمویی تکثیرمیشوند درین صورت قسمت از اعضای نمویی بدن ویا یک نبات کامل بحیث وسیله تکثیربکارمیرود که این نسل جدید که ازنبات مادری جدا میگردد تمام خواص ارثی نبات مادری رادارامیباشد.درزراعت دربخش باغبانی وجنگلداری این نوع تکثیرزیادتراهمیت دارد بخصوص اعضای کامل قابل تکثیرا قبیل تیوبرها (Tuber )،ریشه ها (Root ) فلس ها (Bulbs ) ( Rhizome ) (Stolons ) ودرنباتات عالی مثل درختان ذریعۀ قلمه وپیوند وLayering یا خوابانیدن تکثیرمیگردد. مثل نیشکر،کچالو که ذریعۀ تیوبرصورت میگیرد تکثیرپیاز ، نباتات زینتی مانند گل لاله توسط فلس ها یا Bulbs تکثیرمیگردد.اعضای نامیه درسیربنام Crown یاد میشود.Stolon یا ساقه های زیرزمینی ویا روی زمینی میباشد.باطویل شدن بین گره یا Nods تکثیرمیگردد مانند توت زمینی ،کدو ، گراس یا کبل . Rhizome ساقه های زیرزمینی دایمی هستند که درآن کم وبیش موادغذایی ذخیره میشود دارای فلس ها میباشد که ازریشه ذریعۀ همین فلس ها تمیز یا فرق میشود مانند مارچوبه وغیره گلها اکثرآ ذریعۀ قلمه سبزتکثیرمیشوند. اعضای نامیه متذکره فوق هم ازنگاه اگرانومی منحیث تخم تعریف شده برای تولید، تکثیرزرع میگردد.برای اصلاح آن تخنیکها ی جدیدی رونما گردیده است مثلا برای تولید بیشـــتروبهــترکچالو از Tissue culture استفاده میکند.T .C عبارت ازپیشرفت های جد یدی درزراعت برای تولید کچالو عاری ازویروس میباشد.درین طریقه یک طبقه بسیارنازک ازحجرات مرست یماتیک ( Meristimatic cells ) تحت مایکروسکوپ جدا گردیده ودرلابراتوارهای مجهزدرداخل تست تیوب ها پرورش میابد .ابتدا این انساج کشت شده تیوبرهارا تولید میکند که جسامت آن از 10 ملی متربیشترنمیباشد بنام Microtubre مسمی است واین طریقه رابنام Micro culture یادمیکند بعدآهمین مایکروتیوبرها رادروسایل بزرگترکشت میکند تیوبرتولید شده را بنام Minituber یادمیکند جسامت آنها از2 تا 3 سانتی مترمیباشد، همین مینی تیوبرها رادرگلخانه های بزرگ تحت مراقبت جدی کشت میکنند.مقدارتولید آن 117 مرتبه بیشترازتیوبرهای کچالو عادی است که درمزرعه تولید میشود. یک خوبی آن اینست درظرف 15 روزدرتست تیوب ها کچالو میرسد یا پخته میشود.به یک وقت کم میتوان کچالو تخمی را به مقداربیشترتولید کرد.
تعدادزیادی ازنباتات هستند که بوسیله اعضای نمویی تکثیرمیشوند درین صورت قسمت از اعضای نمویی بدن ویا یک نبات کامل بحیث وسیله تکثیربکارمیرود که این نسل جدید که ازنبات مادری جدا میگردد تمام خواص ارثی نبات مادری رادارامیباشد.درزراعت دربخش باغبانی وجنگلداری این نوع تکثیرزیادتراهمیت دارد بخصوص اعضای کامل قابل تکثیرا قبیل تیوبرها (Tuber )،ریشه ها (Root ) فلس ها (Bulbs ) ( Rhizome ) (Stolons ) ودرنباتات عالی مثل درختان ذریعۀ قلمه وپیوند وLayering یا خوابانیدن تکثیرمیگردد. مثل نیشکر،کچالو که ذریعۀ تیوبرصورت میگیرد تکثیرپیاز ، نباتات زینتی مانند گل لاله توسط فلس ها یا Bulbs تکثیرمیگردد.اعضای نامیه درسیربنام Crown یاد میشود.Stolon یا ساقه های زیرزمینی ویا روی زمینی میباشد.باطویل شدن بین گره یا Nods تکثیرمیگردد مانند توت زمینی ،کدو ، گراس یا کبل . Rhizome ساقه های زیرزمینی دایمی هستند که درآن کم وبیش موادغذایی ذخیره میشود دارای فلس ها میباشد که ازریشه ذریعۀ همین فلس ها تمیز یا فرق میشود مانند مارچوبه وغیره گلها اکثرآ ذریعۀ قلمه سبزتکثیرمیشوند. اعضای نامیه متذکره فوق هم ازنگاه اگرانومی منحیث تخم تعریف شده برای تولید، تکثیرزرع میگردد.برای اصلاح آن تخنیکها ی جدیدی رونما گردیده است مثلا برای تولید بیشـــتروبهــترکچالو از Tissue culture استفاده میکند.T .C عبارت ازپیشرفت های جد یدی درزراعت برای تولید کچالو عاری ازویروس میباشد.درین طریقه یک طبقه بسیارنازک ازحجرات مرست یماتیک ( Meristimatic cells ) تحت مایکروسکوپ جدا گردیده ودرلابراتوارهای مجهزدرداخل تست تیوب ها پرورش میابد .ابتدا این انساج کشت شده تیوبرهارا تولید میکند که جسامت آن از 10 ملی متربیشترنمیباشد بنام Microtubre مسمی است واین طریقه رابنام Micro culture یادمیکند بعدآهمین مایکروتیوبرها رادروسایل بزرگترکشت میکند تیوبرتولید شده را بنام Minituber یادمیکند جسامت آنها از2 تا 3 سانتی مترمیباشد، همین مینی تیوبرها رادرگلخانه های بزرگ تحت مراقبت جدی کشت میکنند.مقدارتولید آن 117 مرتبه بیشترازتیوبرهای کچالو عادی است که درمزرعه تولید میشود. یک خوبی آن اینست درظرف 15 روزدرتست تیوب ها کچالو میرسد یا پخته میشود.به یک وقت کم میتوان کچالو تخمی را به مقداربیشترتولید کرد.
چگونه میتوان خواص کیفی دانه ها را تعین کرد:
خواص کیفی تخم ها را همیشه جنین ها ی ثابت آنها تعین مینماید بدینوسیله میتوان آنهاراموردبررسی قرارداد ولی درین رابطه تغیرات محیطی وخواص حیاتی یا قدرت زنده ماندن تخم ها نیزموثراست. درتعین خواص کیفی تخم ها مشابه بودن یا Uniformity ،مقداررطوبت دانه S.M.C. ،خالص بودن (Purity ) ،فیصدی جوانه زدن وسلامتی تخم ها مدنظرگرفته میشود.خالص بودن وسلامتی تخم ها رانمیتوان درمزرعه با اطمنان تعین نمود بلکه این خواص باید درآزمایش گاه ها تحت مطالعه قرارگیرد.
الف ـ تعین مقداررطوبت:
مقداررطوبت اثرزیادی بالای کیفیت تخم ها دارد .زیرا که درگرمایا حرارت بلند تخمهای مرطوب تحت حمله قارچ ها قرارمیگیرد.فیصدی رطوبت تخمها با کم کردن وزن نمونه ها که مقدارآب آن تا حد صفر خشک گردیده محاسبه شده وذریعۀ وسایل برقی باساس خواص هدایت یا جریان برق تخم ها تعین شده میتواند عمومآ بطریقه های ذیل تعین میگردد:
1- طریقه عاجل Quick method : این طریقه ذریعۀ وسایل رطوبت سنج امکان پذیر است وسایل الکتریکی یا برقی بداخل قطرکتله تخم فروبرده شده باساس موازین قبول شده طرق آزمایش رطوبت فیصدی رطوبت تخم تعین میگردد ولی این وسایل نظربه نوعیت تخم متفاوت اند.
2- طریـــقه داشOven method : درین طریقه باساس وزن کم شده ازوزن اولی تخم ذریعۀ خشک کردن مقدارآب تخم تعین میگردد واین طریقه نیز نظربه نوعیت تخم فرق میکند درجدول ذیل درجه حرارت ومدت خشک کردن مطلق انواع تخم های مختلف نشان داده شده است.
مقداررطوبت اثرزیادی بالای کیفیت تخم ها دارد .زیرا که درگرمایا حرارت بلند تخمهای مرطوب تحت حمله قارچ ها قرارمیگیرد.فیصدی رطوبت تخمها با کم کردن وزن نمونه ها که مقدارآب آن تا حد صفر خشک گردیده محاسبه شده وذریعۀ وسایل برقی باساس خواص هدایت یا جریان برق تخم ها تعین شده میتواند عمومآ بطریقه های ذیل تعین میگردد:
1- طریقه عاجل Quick method : این طریقه ذریعۀ وسایل رطوبت سنج امکان پذیر است وسایل الکتریکی یا برقی بداخل قطرکتله تخم فروبرده شده باساس موازین قبول شده طرق آزمایش رطوبت فیصدی رطوبت تخم تعین میگردد ولی این وسایل نظربه نوعیت تخم متفاوت اند.
2- طریـــقه داشOven method : درین طریقه باساس وزن کم شده ازوزن اولی تخم ذریعۀ خشک کردن مقدارآب تخم تعین میگردد واین طریقه نیز نظربه نوعیت تخم فرق میکند درجدول ذیل درجه حرارت ومدت خشک کردن مطلق انواع تخم های مختلف نشان داده شده است.
شماره
انواع تخم
حرارت به C
مدت خشک کردن به دقیقه
1. جواری 130 Co 240 دقیقه یا 4 ساعت
2. غلات خورددانه 130 120 دقیقه یا 2 ساعت
3. دانه های روغنی 103 1020دقیقه یا 17 ساعت
4 . لوبیا بعضی گراسها،ماش،وعلوفه جات130C 60 دقیقه یا 1 ساعت
1. جواری 130 Co 240 دقیقه یا 4 ساعت
2. غلات خورددانه 130 120 دقیقه یا 2 ساعت
3. دانه های روغنی 103 1020دقیقه یا 17 ساعت
4 . لوبیا بعضی گراسها،ماش،وعلوفه جات130C 60 دقیقه یا 1 ساعت
آزمایش بالایی صرف
بالای سمپل تخمها استفاده میشود.
2 – تعین خا لص بودن تخم ها:
تخم ها باید عاری ازهرگونه نا پاکی باشد روش های تعین خا لص بودن رانظر به بزرگی و جسامت دانه تعین میکند ولی روش بین المللی جهت تعین خا لص بودن تخم ها روش سریع (Quick method) است که نمونه های تحت آزمایش را به سه بخش یعنی تخم های خالص ، تخم های دیگرنباتات و مواد اضافی دیگر مانند کاه ، سنگچل ، کلوخ های میده وغیره تقسیم میکند.
3 – تعین فیصدی جوانه زدن تخم ها:
قوۀ نامیه یکی ازمهمترین خواص کیفی تخم ها است باید درمراکز تحقیقاتی فیصدی جوانه زدن آن تعین گردد ودرفروش تخم های بذری فیصدی جوانه زدن آن درلیبل آن تحریرگردد. تخم های که دارای قدرت جوانه زدن باشند درزمان معین دردرجه حرارت ورطوبت مناسب قادربه تشکیل ریشه وساقۀ سالم است.
وسایل طریقۀ آزمایش جوانه زنی
1 : JA : دستگاه جوانه زدن طبق نظریه (Jacob sene ).
2 : KR : لوله های کاغذ جاذب رطوبت برای جوانه زدن تخم ها .
3 : KF : فلترمخصوص برای تخمها( تخمها درروی کاغذ فلترگذاشته میشود ویا درداخل آن)
4 : KT : کیسه های تخم .
5 : S : ریگ یا Sand برای تهیۀ بسترتخم.
6 : W : تغیردرجه حرارت بین 15 – 20 co برای مدت 8 ــ 16 ساعت.
7 : R : درجۀ حرارت اتاق بین 18 – 25 co برای مدت 8 ــ 12 ساعت.
2 – تعین خا لص بودن تخم ها:
تخم ها باید عاری ازهرگونه نا پاکی باشد روش های تعین خا لص بودن رانظر به بزرگی و جسامت دانه تعین میکند ولی روش بین المللی جهت تعین خا لص بودن تخم ها روش سریع (Quick method) است که نمونه های تحت آزمایش را به سه بخش یعنی تخم های خالص ، تخم های دیگرنباتات و مواد اضافی دیگر مانند کاه ، سنگچل ، کلوخ های میده وغیره تقسیم میکند.
3 – تعین فیصدی جوانه زدن تخم ها:
قوۀ نامیه یکی ازمهمترین خواص کیفی تخم ها است باید درمراکز تحقیقاتی فیصدی جوانه زدن آن تعین گردد ودرفروش تخم های بذری فیصدی جوانه زدن آن درلیبل آن تحریرگردد. تخم های که دارای قدرت جوانه زدن باشند درزمان معین دردرجه حرارت ورطوبت مناسب قادربه تشکیل ریشه وساقۀ سالم است.
وسایل طریقۀ آزمایش جوانه زنی
1 : JA : دستگاه جوانه زدن طبق نظریه (Jacob sene ).
2 : KR : لوله های کاغذ جاذب رطوبت برای جوانه زدن تخم ها .
3 : KF : فلترمخصوص برای تخمها( تخمها درروی کاغذ فلترگذاشته میشود ویا درداخل آن)
4 : KT : کیسه های تخم .
5 : S : ریگ یا Sand برای تهیۀ بسترتخم.
6 : W : تغیردرجه حرارت بین 15 – 20 co برای مدت 8 ــ 16 ساعت.
7 : R : درجۀ حرارت اتاق بین 18 – 25 co برای مدت 8 ــ 12 ساعت.
شرایط آماده کردن
بسترتخم:
1 -: VTR : خشک کردن بسترتخم دردرجه حرارت 30 – 35 co قبل ازشروع کار.
2 -: V K : خنک سازی کاغذ فلتر بامعامله نمودن 0،1 الی 0،2 فیصدۀ محلول پوتاشیم نایتریت (PNO3 ).
3 -: استعمال GA2 ــ KNO3 یا معامله نمودن کاغذ فلتردرشروع امتحان بایک یا دو گرام پوتاشیم نایتریت و 0،4 الی 0،5 گرام جبرلیک اسید دریک لیترآب
نوع نبات روش درجه حرارت تعدادتکرار روزهای معاینه شرایط آماده کردن بسترتخم
گندم KR/S 20C 4 7 - 8 VTR = 30 – 35 C
جودر KR/S 20C 4 7 VK + GA3
جو === 30 4 7 VK + GA3
یولاف === 20C 5 10 VTR= 30 – 35 C
جواری KF/S C 20- 35 4 7 VK = 6 C
1 -: VTR : خشک کردن بسترتخم دردرجه حرارت 30 – 35 co قبل ازشروع کار.
2 -: V K : خنک سازی کاغذ فلتر بامعامله نمودن 0،1 الی 0،2 فیصدۀ محلول پوتاشیم نایتریت (PNO3 ).
3 -: استعمال GA2 ــ KNO3 یا معامله نمودن کاغذ فلتردرشروع امتحان بایک یا دو گرام پوتاشیم نایتریت و 0،4 الی 0،5 گرام جبرلیک اسید دریک لیترآب
نوع نبات روش درجه حرارت تعدادتکرار روزهای معاینه شرایط آماده کردن بسترتخم
گندم KR/S 20C 4 7 - 8 VTR = 30 – 35 C
جودر KR/S 20C 4 7 VK + GA3
جو === 30 4 7 VK + GA3
یولاف === 20C 5 10 VTR= 30 – 35 C
جواری KF/S C 20- 35 4 7 VK = 6 C
برای امتحان قدرت
جوانه زدن درهرزمان ومکان تکرار ضروری میباشد.چون جریان جوانه زدن تحت تآثیر آب ،
اکسیجن ، نور وحرارت قرارمیگیرد این عوامل جهت تعین قوۀ نامیه تخم ها باید درهمه
جا یکسان باشد ازاین جهت درین رابطه قوانین وجوددارد که سازمان بین المللی تخم ها
یا جامعۀ بین المللی کنترول تخم تعین نموده است.
درین قوانین برای انواع مختلف نباتات روش های جوانه زدن ومدت آنها داده شده است . برای پیشبرد عملیه تعین جوانه زدن تخم ها به تعداد 400 عدد تخم را بصورت نمونه درچهارتکرار ویا 50 x8 تکرار ویا 25 x 16 تکرارتقسیم میکند .برای بدست آوردن نتائیج بهتربه عوض
400 عدد تخم به تعداد 600 عدد تخم نیز انتخاب میکند. گاهی دریک کتله تخم دربعضی نباتات تخم ها ی یافت میشود باوجود دارابودن قوۀ نامیه قادربه جوانه زدن نم باشد دلیل این حالت سختی پوست دانه ودورۀ استراحت آن میباشد.زمان استراحت تخم ها درنباتات مختلف متفاوت است. علاوه برآن شرایط متغیر محیطی نیز بالای آن بی اثرنمیباشد البته درینجا تمام جزئیات تغیروتبدیلات بیوشیمیاوی وکیمیاوی موثردرین رابطه طورکامل روشن نمیباشد.مسئله که درین جا ثابت شده این است که درهرصورت مواد جلوگیری کننده میتوان جوانه زدن را برای مدتی متوقف سازد مشکلی که درتعین فیصدی جوانه زدن درتحقیقات بارمی آوردعدم تکمیل دورۀ استراحت تخم ها است. درصورت معلومات راجع به تخم های درحال استراحت برای قطع دوره استراحت جهت تعین فیصدی جوانه زدن قراردادن تخم ها بین 5 – 10 co برای مدت 7 روز ومعامله نمودن تخم ها با دوگرام پوتاشیم نایتریت یا 0,2 – 0,5 gr اسید جبرلین وبا استفاده ازکاغذ فلترامکان پذیراست.ولی استفاده ازهارمونهای نباتی مانند Oxen و Ethylene موءفقیت کاررابیشترمیسازد.
درین قوانین برای انواع مختلف نباتات روش های جوانه زدن ومدت آنها داده شده است . برای پیشبرد عملیه تعین جوانه زدن تخم ها به تعداد 400 عدد تخم را بصورت نمونه درچهارتکرار ویا 50 x8 تکرار ویا 25 x 16 تکرارتقسیم میکند .برای بدست آوردن نتائیج بهتربه عوض
400 عدد تخم به تعداد 600 عدد تخم نیز انتخاب میکند. گاهی دریک کتله تخم دربعضی نباتات تخم ها ی یافت میشود باوجود دارابودن قوۀ نامیه قادربه جوانه زدن نم باشد دلیل این حالت سختی پوست دانه ودورۀ استراحت آن میباشد.زمان استراحت تخم ها درنباتات مختلف متفاوت است. علاوه برآن شرایط متغیر محیطی نیز بالای آن بی اثرنمیباشد البته درینجا تمام جزئیات تغیروتبدیلات بیوشیمیاوی وکیمیاوی موثردرین رابطه طورکامل روشن نمیباشد.مسئله که درین جا ثابت شده این است که درهرصورت مواد جلوگیری کننده میتوان جوانه زدن را برای مدتی متوقف سازد مشکلی که درتعین فیصدی جوانه زدن درتحقیقات بارمی آوردعدم تکمیل دورۀ استراحت تخم ها است. درصورت معلومات راجع به تخم های درحال استراحت برای قطع دوره استراحت جهت تعین فیصدی جوانه زدن قراردادن تخم ها بین 5 – 10 co برای مدت 7 روز ومعامله نمودن تخم ها با دوگرام پوتاشیم نایتریت یا 0,2 – 0,5 gr اسید جبرلین وبا استفاده ازکاغذ فلترامکان پذیراست.ولی استفاده ازهارمونهای نباتی مانند Oxen و Ethylene موءفقیت کاررابیشترمیسازد.
سختی پوست دانه:
دربعضی ازدانه های نباتات پوست دانه دیده میشود که این نوع دانه ها سالها قوۀ نامیۀ خودرا یا قدرت جوانه زدن خودرا بدون اینکه جوانه بزنند درزمین حفظ می کند. سختی پوست دردانه گیاهان وحشی مشکلی رابا رنیاورده ولی درانواع نباتات مزروعی مشکلات راایجاد می کنند. سختی پوست دانه به علت خواص جنتیکی بوده ویا دراثرخشک کردن با درجۀ حرارت بلند بارمی آید باکم کردن بیش ازحد رطوبت دانه یعنی کمتراز10 % درحرارت بلند اختلالاتی درترکیبات سلولوز که خاصیت جذ ب رادارد بوجود می آید. بدین معنی که پکتین سلولوزها درمرحلۀ خشک کردن خاصیت جذ ب آب ومتورم شدن را ازدست میدهد. سختی پوست دانه راتا حدودی می توان باردورگه سازی برطرف نمود .دروقت خشک کردن نیز نباتات لیگیومی نیز محاط بودکه رطوبت آن ها بین 12 ــ 15 % باشد زیرا حرارت بلند آب وهوای خشک نیز باعث سختی دانه میگردد. برای تعین قوۀ نامیه روش های مختلف وجوددارد ازجمله میتوان دستگاه Jacobsene ، روش لوله کردن کاغذ فلتر، روش کاغذ چین داروروش کیسه یی نام برد. برعلاوهس آن روش سریع بیو شیمیاوی نیز مروج است.
دربعضی ازدانه های نباتات پوست دانه دیده میشود که این نوع دانه ها سالها قوۀ نامیۀ خودرا یا قدرت جوانه زدن خودرا بدون اینکه جوانه بزنند درزمین حفظ می کند. سختی پوست دردانه گیاهان وحشی مشکلی رابا رنیاورده ولی درانواع نباتات مزروعی مشکلات راایجاد می کنند. سختی پوست دانه به علت خواص جنتیکی بوده ویا دراثرخشک کردن با درجۀ حرارت بلند بارمی آید باکم کردن بیش ازحد رطوبت دانه یعنی کمتراز10 % درحرارت بلند اختلالاتی درترکیبات سلولوز که خاصیت جذ ب رادارد بوجود می آید. بدین معنی که پکتین سلولوزها درمرحلۀ خشک کردن خاصیت جذ ب آب ومتورم شدن را ازدست میدهد. سختی پوست دانه راتا حدودی می توان باردورگه سازی برطرف نمود .دروقت خشک کردن نیز نباتات لیگیومی نیز محاط بودکه رطوبت آن ها بین 12 ــ 15 % باشد زیرا حرارت بلند آب وهوای خشک نیز باعث سختی دانه میگردد. برای تعین قوۀ نامیه روش های مختلف وجوددارد ازجمله میتوان دستگاه Jacobsene ، روش لوله کردن کاغذ فلتر، روش کاغذ چین داروروش کیسه یی نام برد. برعلاوهس آن روش سریع بیو شیمیاوی نیز مروج است.
روش های آزمایش جوانه
زدن:
1 :- روش لوله کردن
کاغذ فلترک:
درین روش ازکاغذ فلتربه ابعاد 15 در70 سانتی متربا کیفیت ستندرد استفاده میشود.درین روش به تعداد 50 عدد تخم رابه عمق چهار سانتی متر تحت ورق های کاغذ مرطوب طوری قرارمیدهند. که جنین آن بطرف پائین قرارمیگیرد وفاصله بین تخم ها یک سانتی مترتعین شده روی این بسترمرطوب که دانه ها قراردارد کاغذ مرطوب از3 - 5 cm رطوبت راجذب برای نموی تخم رطوبت تهیه میدارد. قسمت پائین این بسترباکاغذ سخترپوشانیده شده ولوله میگردد.درین جاوظیفه کاغذ مرطوب رسانیدن رطوبت به تخم ووظیفه کاغذ سخترجلوگیری ازخارج شدن ریشه جنین است. جهت تهیه اوکسیجن برای عمل جوانه زدن روی کاغذ سخت سوراخ ها ایجاد می شود.
روش کاغذ چین دار:
درین روش کاغذ جاذب را بصورت چین ها درمی آورند ، درچین های این کاغذ ها طوریکه کاملآ به سطح مرطوب تماس حاصل نمایند قراردارند جهت مرطوب نگهداشتن بسترتخم کاغذ فلترمعۀ تخم درجعبه های مخصوص قرارداده میشود روی آنرا نیز می پوشانیم.
روش سریع بیوشیمیاوی:
اهمیت سریع بیوشیمیاوی تترازولیم (Tetrazolium ) باین علت است که میتوان قوۀ نامیه رادرزمان استراحت تخم ونیز سختی پوست دانه درزمان خیلی کوتاه تعین نمود. درروش تترازولیم طبق نظریۀ Laron نمک بی رنگ تترازولیم (Triphenyl tetrazolium chloride ) درهریک ازسلول های زنده باعث فعال شدن هارمون های Dehydrogenase شده که ازین طریق آنهارا برنگ سرخ یا قرمز درمی آورد. دریجا تمام قسمت های حجره زنده حجرات رنگ سرخ یا قرمز را بخود گرفته درحالیکه سلول های مرده بی رنگ میماند. ازین طریق میتوان حجرات قسمت مرده جوان را نیز پیداکرد.
درین روش ازکاغذ فلتربه ابعاد 15 در70 سانتی متربا کیفیت ستندرد استفاده میشود.درین روش به تعداد 50 عدد تخم رابه عمق چهار سانتی متر تحت ورق های کاغذ مرطوب طوری قرارمیدهند. که جنین آن بطرف پائین قرارمیگیرد وفاصله بین تخم ها یک سانتی مترتعین شده روی این بسترمرطوب که دانه ها قراردارد کاغذ مرطوب از3 - 5 cm رطوبت راجذب برای نموی تخم رطوبت تهیه میدارد. قسمت پائین این بسترباکاغذ سخترپوشانیده شده ولوله میگردد.درین جاوظیفه کاغذ مرطوب رسانیدن رطوبت به تخم ووظیفه کاغذ سخترجلوگیری ازخارج شدن ریشه جنین است. جهت تهیه اوکسیجن برای عمل جوانه زدن روی کاغذ سخت سوراخ ها ایجاد می شود.
روش کاغذ چین دار:
درین روش کاغذ جاذب را بصورت چین ها درمی آورند ، درچین های این کاغذ ها طوریکه کاملآ به سطح مرطوب تماس حاصل نمایند قراردارند جهت مرطوب نگهداشتن بسترتخم کاغذ فلترمعۀ تخم درجعبه های مخصوص قرارداده میشود روی آنرا نیز می پوشانیم.
روش سریع بیوشیمیاوی:
اهمیت سریع بیوشیمیاوی تترازولیم (Tetrazolium ) باین علت است که میتوان قوۀ نامیه رادرزمان استراحت تخم ونیز سختی پوست دانه درزمان خیلی کوتاه تعین نمود. درروش تترازولیم طبق نظریۀ Laron نمک بی رنگ تترازولیم (Triphenyl tetrazolium chloride ) درهریک ازسلول های زنده باعث فعال شدن هارمون های Dehydrogenase شده که ازین طریق آنهارا برنگ سرخ یا قرمز درمی آورد. دریجا تمام قسمت های حجره زنده حجرات رنگ سرخ یا قرمز را بخود گرفته درحالیکه سلول های مرده بی رنگ میماند. ازین طریق میتوان حجرات قسمت مرده جوان را نیز پیداکرد.
طرزالعمل یا Procedure :
طبق قوانین تعین شده برای این روش برای هریک ازانواع تخم ها سفارش جداگانه داده شده است. درآب یا درروی کاغذ مرطوب برای چه مدتی برای متورم شدن یا پندیدن دانه ها گذاشته شود درین روش به تعداد یک صد عدد تخم خالص را درچهارتکراربرای مدت ده ساعت در2 co ویا برای مدت1 ــ 2 ساعت درحرارت 30 ــ 35 درجه سانتی گرد گذاشته تخم هارا قبلآ نرم میسازد درگندم ، جودروجو مشیمه وجنین را بوسیله سوزن مخصوص بیرون می آورند دریک محلول 0,1 - 0,25 فیصدۀ تترازولیم قرارمیدهد ولی دانه جواری مدت بیشتر درین محلول قرارمیگیرند.
خلاصه دانه های گندمیان یا گراسها بعدازنرم شدن پوست آنرا دورکرده درمحلول مذکوربرای مدت 7 ــ 8 ساعت قرارمیدهد. این مدت برای جواری 8 ــ 24 ساعت وبرای یولاف 24 ـ 48 ساعت تعین شده است. باید دانه ها درین محلول درسایه دورازروشنی در 30co برای مدت تعین شده قراربگیردزیرا که محلول فوق درمقابل نورحساس میباشد بعد ازختم مراحل متذکره قابل تذکراست.تخم هائیکه قابلیت جوانه زدن را دارند درشرایط فوق مدت زمان تعین شده قسمت های محورجنین آنها (محل ریشه وساقه اولیه ) بطورکامل وبه قدرکافی برنگ سرخ یا قرمز درآمده میباشد.
طبق قوانین تعین شده برای این روش برای هریک ازانواع تخم ها سفارش جداگانه داده شده است. درآب یا درروی کاغذ مرطوب برای چه مدتی برای متورم شدن یا پندیدن دانه ها گذاشته شود درین روش به تعداد یک صد عدد تخم خالص را درچهارتکراربرای مدت ده ساعت در2 co ویا برای مدت1 ــ 2 ساعت درحرارت 30 ــ 35 درجه سانتی گرد گذاشته تخم هارا قبلآ نرم میسازد درگندم ، جودروجو مشیمه وجنین را بوسیله سوزن مخصوص بیرون می آورند دریک محلول 0,1 - 0,25 فیصدۀ تترازولیم قرارمیدهد ولی دانه جواری مدت بیشتر درین محلول قرارمیگیرند.
خلاصه دانه های گندمیان یا گراسها بعدازنرم شدن پوست آنرا دورکرده درمحلول مذکوربرای مدت 7 ــ 8 ساعت قرارمیدهد. این مدت برای جواری 8 ــ 24 ساعت وبرای یولاف 24 ـ 48 ساعت تعین شده است. باید دانه ها درین محلول درسایه دورازروشنی در 30co برای مدت تعین شده قراربگیردزیرا که محلول فوق درمقابل نورحساس میباشد بعد ازختم مراحل متذکره قابل تذکراست.تخم هائیکه قابلیت جوانه زدن را دارند درشرایط فوق مدت زمان تعین شده قسمت های محورجنین آنها (محل ریشه وساقه اولیه ) بطورکامل وبه قدرکافی برنگ سرخ یا قرمز درآمده میباشد.
قدرت حیاتی یا قدرت
زنده ماندن تخم ها:
قدرت حیاتی یاقدرت زنده ماندن تخم ها یک خاصیت ذاتی آنها است درشرایط مساعد دریک زمان معین بتواند جوانه زده یک نبات سالم وپرحاصل را بارآورد.مثلآ دومقدارتخم باخواص جنیتکی مشابه درشرایط معین مزرعه زرع گردد مدت جوانه زدن ومحصول حاصله آنها ازهمدیگر متفاوت میباشد واین اختلاف به قدرت فعالیت های حیاتی تخم ها بستگی دارند.
سالهای متمادی باین طرف درمورد تعین حداکثرتعداد دانه درفی واحد زمین تحقیقات جریان دارد تا ازین طریق بتوانیم حداوسط دانه های قابل جوانه زدن را درفی واحد زمین تعین نمایم چراکه دانه ها دریک مزرعه دریک وقت معین جوانه نمیزنند. دریک کتله تخم ( Seed lot ) همیشه قسمت ازدانه های ضعیف جوانه نمی زنند ودانه های سالم هم رشد ضعیف خواهند داشت دانه های ضعیف دریک کرد زیاد باشد به همان اندازه با اشغال جای ومصرف موادغذایی باعث پائین آمدن حاصل میشود. آزمایش ها نشان داده است.تخمهائیکه قدرت حیاتی ضعیف دارند یکنواخت رشد نکرده ویکنواخت پخته نمیشوند. بدین ترتیب باعث کاهش حاصل
میشوند، درشرایط امروزی وپیشرفت تخنیک زراعت به موضوع تعداد نباتات درفی واحد زمین وپخته شدن یکنواخت وهمزمان شان اهمیت زیاد قایل هستند خصوصآ درمورد سبزی ها مانند کرم ، کاهو وگلپی فقط حتی الامکان دریک روز پخته شده وعرضه گردد. بازهم مقدارمحصول فی واحد زمین بستگی به شرایط نمو ( آب ، مواد غذایی ، اکسیجن ،حرارت ، نوروغیره ) قدرت حیاتی وخواص جنتیکی تخم هادارد.
قدرت حیاتی یاقدرت زنده ماندن تخم ها یک خاصیت ذاتی آنها است درشرایط مساعد دریک زمان معین بتواند جوانه زده یک نبات سالم وپرحاصل را بارآورد.مثلآ دومقدارتخم باخواص جنیتکی مشابه درشرایط معین مزرعه زرع گردد مدت جوانه زدن ومحصول حاصله آنها ازهمدیگر متفاوت میباشد واین اختلاف به قدرت فعالیت های حیاتی تخم ها بستگی دارند.
سالهای متمادی باین طرف درمورد تعین حداکثرتعداد دانه درفی واحد زمین تحقیقات جریان دارد تا ازین طریق بتوانیم حداوسط دانه های قابل جوانه زدن را درفی واحد زمین تعین نمایم چراکه دانه ها دریک مزرعه دریک وقت معین جوانه نمیزنند. دریک کتله تخم ( Seed lot ) همیشه قسمت ازدانه های ضعیف جوانه نمی زنند ودانه های سالم هم رشد ضعیف خواهند داشت دانه های ضعیف دریک کرد زیاد باشد به همان اندازه با اشغال جای ومصرف موادغذایی باعث پائین آمدن حاصل میشود. آزمایش ها نشان داده است.تخمهائیکه قدرت حیاتی ضعیف دارند یکنواخت رشد نکرده ویکنواخت پخته نمیشوند. بدین ترتیب باعث کاهش حاصل
میشوند، درشرایط امروزی وپیشرفت تخنیک زراعت به موضوع تعداد نباتات درفی واحد زمین وپخته شدن یکنواخت وهمزمان شان اهمیت زیاد قایل هستند خصوصآ درمورد سبزی ها مانند کرم ، کاهو وگلپی فقط حتی الامکان دریک روز پخته شده وعرضه گردد. بازهم مقدارمحصول فی واحد زمین بستگی به شرایط نمو ( آب ، مواد غذایی ، اکسیجن ،حرارت ، نوروغیره ) قدرت حیاتی وخواص جنتیکی تخم هادارد.
علل کاهش فعالیتهای
حیاتی تخم ها:
فعالیتهای حیاتی تخم
ها زیادترتوسط وقت درو، زود خشک کردن ومراحل برداشت وغیره متآثرمیگردد مثلآ:
دردانه های خام یا نارس ساختن محرک ها وهارمونهای نباتی لازم به پایۀ اکمال نرسیده
باعث ضعیف شدن قدرت حیاتی آنها میگردد این حا لت ازاثرنا قص وکم ذخیره شدن مواد
درحجرات ودرقسمت های حجرات ناشی میشود.ودربرداشت ناوقت ویا دیرتراز موعد معین درآب
وهوای مرطوب وبارانی دراثرفعالیت های انزایمی بدون دلخواه دانه ها بروی خوشه شروع
به جوانه زدن میکند. علاوه برآن گرم شدن تخم مرطوب بعدازبرداشت یعنی Heating ویا خشک کردن فوری وسریع
تخم های مرطوب باعث میشود هارمونهای نباتی وانزایم ها ودیگراجزای حجرات صدمه دیده
وازبین برود وهم درهوای سرد دنه های نا رسیده با رطوبت بیشتر بعداز برداشت باعث
قطع فوری فعالیت های بیوشیمی میگردد درین رابطه هرقدررطوبت تخم بیشترباشد به درجه
حرارت بلند وهم به درجه حرارت پائین ترازحد معینه حساس ترمیباشد. برعلاوه درجه
حرارت عوامل میخانیکی مانند وسایل جمع آوری وبرداشت ووسایل پروسس نیز میتواند به
تخم صدمه رساند تشخیص آن مشکل است. امراض بکتریایی وقارچی درزمان خشک کردن وذخیره
کردن به خصوص تخم های مرطوب که فیصدی رطوبت شان بلند باشد درحرارت بلند تراز 10
درجه سانتی گرد به دانه های زخمی خسارات زیادی وارد میکند درصورت ذخیره کردن
نامناسب یا نادرست هرقدر تخم کهنه ترشده برود قدرت حیاتی آنها کمترشده میرود. درجه
حرارت بلند رطوبت بیشتری گدام ویا ذخیره خانه ها نیزباعث شدت میتابولیزم دانه درحا
ل استراحت گردیده درنتیجه عمر تخم را پیرترساخته زود ترکهنه میگردد.تمام تخم
هائیکه دراثر عوامل متذکره قدرت حیاتی خودرا ازدست داده اند اگردرمزرعه کشت گردد
یا به قابل به جوانه زدن نمی باشد ویا گرجوانه هم بزنند نبات سالم را بوجود آورده
نمیتوانند.
اهمیت قدرت حیاتی ازلحاظ جوانه زدن درمزرعه ونیزاثرآن برروی حاصل درنظر متخصیصن دردنیا اهمیت داشته ولی تا به حال روش جهت تعین قدرت حیاتی درانواع مختلف تخم ها پیدا نشده است فقط به طور استثنایی روش بالای دانه جواری روی دست است که درین رابطه با تکرارنمونه های بیشترمیتوانند قدرت حیاتی رادردانه جواری تعین نمایند.واین هم تنها آزمایش یا تحقیقات اثرسروی بالای دانه جواری است .
دراین آزمایش دانه های آن ابتدابرای مدت یک هفته یعنی 7روزبه درجه حرارت 6C° وبعداﱟبرای 7روزبدرجه حرارت25C جهت جوانه زدن قرارمی دهند. همین قراردادن تخم جواری برای 7روزدر6C° درین دانه های گرما پسند جواری ایجاد مشکل می کند.ازطریق تحمل همین سختی با تحمل سردی میتوان قدرت حیاتی تخم جواری راتعین نمود.این آمازیش اثرسرما میتواندامتحان خوبی برای جوانه زدن درمزرعه دردرجه حرارت مناسب باشد.
سرعت جوانه زدن :
هرقدرهمزمان یکنواخت سرعت جوانه زدن دریک کتله تخم بیشترباشد.به همنان اندازه قدرت حیاتی آنها بیشتر می باشد .تعین حدرشد کامل یک نبات بشکل طبعیی درمزرعه ویابشکل غیرطبعیی درلابراتواربطورقاطع بسیارمشکل است بناً هنوزازطریق سرعت جوانه زدن نتوانسنه اند قدرت حیاتی تخم ها را تعین نمایند.ازنقطه نظربوتانی معمولآ سرعت جوانه زدن رابعدازقدرت جوانه زدن تعین مینمایند.یعنی دانه های قدرت جوانه زدن اندریشچه آن بطورواضع پوست تخم راپاره کرده نمایان میگردداین حالت مطمین ترازتعین مراحل مختلف اند نبات است ازنقطه نظربوتانی سرعت جذب آب دانه وعکس العمل های فعالیت های بیوشیمائی ونیزبکاررفتن آنها درجوانه زدن امتحان میگردد.زمانیکه Radicleپوست دانه را پاره کرده به اندازه 4-10mm برشد تقسیمات حجروی جهت رشد وطویل شدن اعضای نبات انجام می یابدوساختن پروتین نیزدرمحورجنین آغازمی یابد.درین روش مستقیماً فعالیت بیوشیمائی خود جنین ومحورجنین اندازگیری می شود وهم سرعت جوانه زدن هرروزشارمیگردد.نمایان گرقوه نامیه می باشد.
درسال 1977Carer پیداکرده است ظاهرشدن اولین برگچه درگندم معیارخوبی برای تعین قدرت حیاتی تخم بوده است.
آزمایش ماده خشک تخم ها:
یکی ازمعیارهای بیولوژیکی قدرت حیاتی تخم ها ماده خشک تخم ها است دراین صورت هرقدرتعاملات کیمیاوی درجریان جوانه زدن جهت گرفتن موادغذای دراعضای ذخیره کننده مواد غذای (اندوسپرم ومشیمه ها)تا ساخته شدن مجددSynthes های جدید جهت ساخت مواد درمحورجنین بیشترباشد بهمان اندازه ساخت موادخشک دریک زمان معین درتخم ها بیشترخواهد بود.اکثراً ماده خشک درتخم ها درنباتاتی که بطورطبعیی رشد کرده باشد وفیصدی جوانه زدن آن معلوم باشد تعین می کنند.ولی درین جا شرایط جوانه زدن تقش مهمی را ایفا می کند.
آزمایش کهنگی تخم ها :
درحقیقت هردانه پیرگرددبهمان اندازه قدرت حیاتی تخم ها کمترمیگردد این عامل درآزمایش تعین سن بکارگرفته شود برای مثال هرگاه تخمی که دریک زمان معین (2 -23)روز درصدفیصدرطوبت نسبتی هوا در40C° قرارداده شود کهنگی آن بهمان اندازه بلند می رود که همین تخم برای مدت یکسال درگدام تحت شرایط مناسب نگهداری شده باشد قدرت حیاتی را هم درحالت عادی وهم درتحت شرایط کهنگی مصنوعی تعین نمود. دراین جا هرچه تفاوت این دوحالت بیشترباشدبهمان اندازه قدرت حیاتی تخم ها کمترخواهد بود.روش کهنه کردن مصنوعی به نسبت یکنواخت بودن حالات تخم ها دربالابردن سن آن هنوز به نتیجه آخری خودنرسیده است.
آزمایش هدایت برقی:
جهت بدست آوردن وفهمیدن قدرت حیاتی تخم ها ازطریق آزمایش های قابلیت هدایت برقی تخم برای دانه های خورد خاندان لیگیوم ودیگرانواع تخم ها معیارهای بدست آمده است هرگاه تخم ها برای مدت معین درآب مقطرقرارگیرددرتخم های زخمی شده.مقدارنمک های منحل درآب وامینواسید ها ازهمین حجرات زخمی بیرون می آیند باعث هدایت جریان برقی درمحلول میگردندهمین جریان برقی را به اسانی وبسرعت میتوان ذریعه condectometer ها تعین نمود. درین ازمایش هرقدرجریان برق بیشترباشد بهمان اندازه قدرت حیاتی تخم ها کمترمیباشد ، بخاطریکه زیادترتخم ها امکان زخمی شدن شان وجود دارد دراین رابطه ازاین تخم های تحت آزمایش قلت بعضی از هارمون های نباتی وانزایم ها به مشاهده رسیده یا آنها از بین رفته اند ویا امکان دارد در هنگام جوانه زدن همین ها رمون ها ساخته نشده باشد .
اهمیت قدرت حیاتی ازلحاظ جوانه زدن درمزرعه ونیزاثرآن برروی حاصل درنظر متخصیصن دردنیا اهمیت داشته ولی تا به حال روش جهت تعین قدرت حیاتی درانواع مختلف تخم ها پیدا نشده است فقط به طور استثنایی روش بالای دانه جواری روی دست است که درین رابطه با تکرارنمونه های بیشترمیتوانند قدرت حیاتی رادردانه جواری تعین نمایند.واین هم تنها آزمایش یا تحقیقات اثرسروی بالای دانه جواری است .
دراین آزمایش دانه های آن ابتدابرای مدت یک هفته یعنی 7روزبه درجه حرارت 6C° وبعداﱟبرای 7روزبدرجه حرارت25C جهت جوانه زدن قرارمی دهند. همین قراردادن تخم جواری برای 7روزدر6C° درین دانه های گرما پسند جواری ایجاد مشکل می کند.ازطریق تحمل همین سختی با تحمل سردی میتوان قدرت حیاتی تخم جواری راتعین نمود.این آمازیش اثرسرما میتواندامتحان خوبی برای جوانه زدن درمزرعه دردرجه حرارت مناسب باشد.
سرعت جوانه زدن :
هرقدرهمزمان یکنواخت سرعت جوانه زدن دریک کتله تخم بیشترباشد.به همنان اندازه قدرت حیاتی آنها بیشتر می باشد .تعین حدرشد کامل یک نبات بشکل طبعیی درمزرعه ویابشکل غیرطبعیی درلابراتواربطورقاطع بسیارمشکل است بناً هنوزازطریق سرعت جوانه زدن نتوانسنه اند قدرت حیاتی تخم ها را تعین نمایند.ازنقطه نظربوتانی معمولآ سرعت جوانه زدن رابعدازقدرت جوانه زدن تعین مینمایند.یعنی دانه های قدرت جوانه زدن اندریشچه آن بطورواضع پوست تخم راپاره کرده نمایان میگردداین حالت مطمین ترازتعین مراحل مختلف اند نبات است ازنقطه نظربوتانی سرعت جذب آب دانه وعکس العمل های فعالیت های بیوشیمائی ونیزبکاررفتن آنها درجوانه زدن امتحان میگردد.زمانیکه Radicleپوست دانه را پاره کرده به اندازه 4-10mm برشد تقسیمات حجروی جهت رشد وطویل شدن اعضای نبات انجام می یابدوساختن پروتین نیزدرمحورجنین آغازمی یابد.درین روش مستقیماً فعالیت بیوشیمائی خود جنین ومحورجنین اندازگیری می شود وهم سرعت جوانه زدن هرروزشارمیگردد.نمایان گرقوه نامیه می باشد.
درسال 1977Carer پیداکرده است ظاهرشدن اولین برگچه درگندم معیارخوبی برای تعین قدرت حیاتی تخم بوده است.
آزمایش ماده خشک تخم ها:
یکی ازمعیارهای بیولوژیکی قدرت حیاتی تخم ها ماده خشک تخم ها است دراین صورت هرقدرتعاملات کیمیاوی درجریان جوانه زدن جهت گرفتن موادغذای دراعضای ذخیره کننده مواد غذای (اندوسپرم ومشیمه ها)تا ساخته شدن مجددSynthes های جدید جهت ساخت مواد درمحورجنین بیشترباشد بهمان اندازه ساخت موادخشک دریک زمان معین درتخم ها بیشترخواهد بود.اکثراً ماده خشک درتخم ها درنباتاتی که بطورطبعیی رشد کرده باشد وفیصدی جوانه زدن آن معلوم باشد تعین می کنند.ولی درین جا شرایط جوانه زدن تقش مهمی را ایفا می کند.
آزمایش کهنگی تخم ها :
درحقیقت هردانه پیرگرددبهمان اندازه قدرت حیاتی تخم ها کمترمیگردد این عامل درآزمایش تعین سن بکارگرفته شود برای مثال هرگاه تخمی که دریک زمان معین (2 -23)روز درصدفیصدرطوبت نسبتی هوا در40C° قرارداده شود کهنگی آن بهمان اندازه بلند می رود که همین تخم برای مدت یکسال درگدام تحت شرایط مناسب نگهداری شده باشد قدرت حیاتی را هم درحالت عادی وهم درتحت شرایط کهنگی مصنوعی تعین نمود. دراین جا هرچه تفاوت این دوحالت بیشترباشدبهمان اندازه قدرت حیاتی تخم ها کمترخواهد بود.روش کهنه کردن مصنوعی به نسبت یکنواخت بودن حالات تخم ها دربالابردن سن آن هنوز به نتیجه آخری خودنرسیده است.
آزمایش هدایت برقی:
جهت بدست آوردن وفهمیدن قدرت حیاتی تخم ها ازطریق آزمایش های قابلیت هدایت برقی تخم برای دانه های خورد خاندان لیگیوم ودیگرانواع تخم ها معیارهای بدست آمده است هرگاه تخم ها برای مدت معین درآب مقطرقرارگیرددرتخم های زخمی شده.مقدارنمک های منحل درآب وامینواسید ها ازهمین حجرات زخمی بیرون می آیند باعث هدایت جریان برقی درمحلول میگردندهمین جریان برقی را به اسانی وبسرعت میتوان ذریعه condectometer ها تعین نمود. درین ازمایش هرقدرجریان برق بیشترباشد بهمان اندازه قدرت حیاتی تخم ها کمترمیباشد ، بخاطریکه زیادترتخم ها امکان زخمی شدن شان وجود دارد دراین رابطه ازاین تخم های تحت آزمایش قلت بعضی از هارمون های نباتی وانزایم ها به مشاهده رسیده یا آنها از بین رفته اند ویا امکان دارد در هنگام جوانه زدن همین ها رمون ها ساخته نشده باشد .
آزمایشTetrazolium
از محاسباتی که درآزمایش تترازولیم بدست آمده است قدرت حیاتی تخم را میتوان تعین نمود بدین معنی که تمام حجرات جنین دارای فعالیت ها Hytrogenase باشند هم چنین با ماده تترازولیم برنگ سرخ یا قرمز درخواهد آمد وقدرحیاتی تخم ها زیاد خواهد بود مگر کوشش شود فعالیت Dehydrogenase دردانه دراثر حرارت پایین از بین نرود بهمین علت است آزمایش تعین قدرت حیاتی و قدرت جوانه زدن تخم ها از طریق روش تترازولیم زیاد قابل اطمینان نمی باشد.
دانشمندان زیادی تعین قدرت حیاتی تخم را اندازه گیری فعالیت های انزایم های مختلف ویا فعالیت های ترکیبی وSynthes محورجنین انجام داده اندتا به حال برای تعین قدرت حیاتی روش کامل دیده نشده است .احتما لاً میتوان متذکرشد تا به حال غیرازآزمایش سرما برای دانه های جواری برای تعین قدرت حیاتی وخواص کیفی آن آزمایش دیگری انجام شده است .
از محاسباتی که درآزمایش تترازولیم بدست آمده است قدرت حیاتی تخم را میتوان تعین نمود بدین معنی که تمام حجرات جنین دارای فعالیت ها Hytrogenase باشند هم چنین با ماده تترازولیم برنگ سرخ یا قرمز درخواهد آمد وقدرحیاتی تخم ها زیاد خواهد بود مگر کوشش شود فعالیت Dehydrogenase دردانه دراثر حرارت پایین از بین نرود بهمین علت است آزمایش تعین قدرت حیاتی و قدرت جوانه زدن تخم ها از طریق روش تترازولیم زیاد قابل اطمینان نمی باشد.
دانشمندان زیادی تعین قدرت حیاتی تخم را اندازه گیری فعالیت های انزایم های مختلف ویا فعالیت های ترکیبی وSynthes محورجنین انجام داده اندتا به حال برای تعین قدرت حیاتی روش کامل دیده نشده است .احتما لاً میتوان متذکرشد تا به حال غیرازآزمایش سرما برای دانه های جواری برای تعین قدرت حیاتی وخواص کیفی آن آزمایش دیگری انجام شده است .
جوانه زدن درمزرعه :
جوانه زدن خوب ویک نواخت درمزرعه یکی ازعوامل ازدیاد حاصلات درفی واحد زمین بوده وابسته به قدرت حیاتی تخم ها است جوانه زدن درمزرعه نشان میدهد که دریک کتله تخم چند فیصد تخم خالص وجود دارد وچند فیصدآن درمزرعه جوانه میزنند که یک نبات سالم را بوجود بیاورد.این معیارها همیشه درنظرگرفته می شود.
عواملیکه درمزرعه بالای جوانه زدن تاثیردارد
جوانه زدن درمزرعه به ندرت درشرایط مساعد انجام میشود.معمولاً این عمل با حرارت کم زمین،مقدارآب کم وحی درزمین رسی یاClay با کمبود اکسیجن نیز روبرومی شود.علاوه برآن حمله قارچ ها ،بکتریا ودیگر آفات نیز درمزرعه متصوراست.هرقدردانه هادرمزرعه دیرترجوانه بزنندبهمان نسبت بیشتردرمعرض خطرات متذکره قرارمی گیرند.وهم گاهی جوانه زدن درمزرعه دراثرموجودیت گیاهان هرزه کمترمی شوداین حالت را هم درمزرعه بزرگ وهم درقطعه زمین ازمزرعه ونیزدرزمان های مختلف کشت می توان مشاهده کردآنچه که درمزرعه حقیقاً بالای تخم اثرمی گذارد .درآزمایش گاه ویادرلابراتوارنمی توان پیش بینی نمود.فقط دراینجامیتوان یاداورشد تخم های که قدرت حیاتی بیشتردارنددرمقابل شرایط نامساعدموجوددرمزرعه نسبت به تخمهای که دارای قدرت حیاتی کم تراند مقاوم اند.
اغلب قدرت جوانه زدن راهمان قدرت حیاتی تخم رامی دانندکه معمولاً منطقی نمی باشدقدرت جوانه زدن یا قدرت نامیه عبارت ازشگافتن پوست تخم درشرایط مساعد بودن حرارت رطوبت اکسیجن می باشد.
روش آزمایش جوانه زدن درمزرعه :
دراین روش طبق نظریه HILTNER دانه هارابروی ریگ مربوط درظرفی درمزرعه قرارداده وروی آنرا هم توسط یک طبقه ریگ می پوشانند.بعد ازمدتی دانه ها جوانه زده ازطبقه ریگ خارجی می گردند..بعد ازشمارش فیصدی جوانه زدن قدرت جوانه زدن تعین گردیده مرحله نموی ساقه یا ظاهرشدن PLUMULE آغازمی یابد بعداًبه اساس ظاهرشدن ساقه مرحله جوانه زدن خاتمه می یابد.
صحت وسلامتی تخم وجوانه ها:
سلامتی تخم ها همیشه درآزمایشگاه ومراکز تحقیقاتی با نتیجه خوبی روبرنمی باشد چراکه کاربسیارزیادی را ایجاب می نماید. عوامل آلوده کننده که امراض گوناگون راباعث می شود کنترول گردد.برای تکثیرنیزازتخم های ضدعفونی شده وسالم استفاده شود.نباتات آلوده به امراض نیزدورگردد.هرگاه درین رابط امکان ازبین بردن امراض ویروسی وجود نداشته باشد حتی الامکان ازعوامل انتقال امراض قارچی جلوگیری نموده هرقدرسپورهای قارچها بیشترباشد بهمان اندازه دانه ها وجنین دانه ها به این سپورها آلوده می گردد.دردانه های الوده عامل امراض بعدازچسپیدن به میوه ازطریق پوست داخل دانه شده بعداً به جنین رسیده وداخل نبات به رشد خود ادامه میدهد.آلوده گی جنینی سپورهابعدازنشستن برروی stigma خودرا به تخمدان می رساننددرجنین یا نطفه این عامل مرض ازآغاز مرحله جوانه زدن بانبات یکجا رشد کرده درهنگام خوشه کشیدن به عوض دانه کیسه سپورها را تولید می نماید مثال آنرا میتوان درسیاه قاق گندم وجو مشاهده کرد.آلوده گی های تخم را که قارچها درهنگام جوانه زدن رشته های hyphae های خودرا داخل تخم میسازند میتوان با ضد عفونی نمودن تخم جلوگیری نمودوآلوده گی های جنین را میتوان با مواد زهری سیستماتیک ازبین برد.
وزن هرازدانه:
وزن هزاردانه عبارت ازوزن یک هزارتخم خالص وخشک درهوای عادی ازیک کتله تخم را گویند.هرگاه اگرازوزن دانه کاملاً خشک صحت شودبه این معنی است که دانه ها بدون رطوبت یعنی صد فیصد خشک می باشد که هردوبه گرام ارایه میگردند.وزن هزاردانه درانواع نباتات ازهمدیگرفرق می کند مقدارآب دانه به تآمین آب برای نبات درمرحله تشکیل دانه بستگی داردوهم درتخم های نباتات محلی یا اصلاح ناشده دروزن هزاردانه اختلافات زیادی دیده می شود ولی معمولاً وزن هزاردانه tetraploid ها نسبت به diploid ها بیشتراست وزن هزاردانه درانواع مختلف یک ورایتی تعین کننده قدرت حیاتی تخم ها نمی باشند. هرقدروزن هزاردانه یک نوع زیادباشدنمایانگرآن است که نبات درزمان رسیدن دانه توانسته است مواد غذایی بیشتررا ذخیره نمایددرضمن وزن هزاردانه به بزرگی دانه وساثرعوامل مانندطول ،عرض،قطردانه نیز بستگی داردهرقدردانه ها بزرگتروموادغذای ذخیروی بیشترباشد بهمان اندازه قدرت حیاتی بیشترمیداشته باشدزیرا نباتی که ازدانه های بزرگ بمیان آمده زمستان گذرانی را نسبت به نباتی که ازدانه های خورد بمیان آمده است خوب تر انجام داده اند ریشه ،وساقه های قوی را بارآورده اززمین مواد غذایی ضروری را بیشترجذب کرده وعمل ترکیب ضیایی رابیشترانجام میدهد.بناً دانه های کلان که ماده خشک نسبت به تخم های خوردبیشتردارند قدرت حیاتی نیز بیشترمیداشته باشد.
جوانه زدن خوب ویک نواخت درمزرعه یکی ازعوامل ازدیاد حاصلات درفی واحد زمین بوده وابسته به قدرت حیاتی تخم ها است جوانه زدن درمزرعه نشان میدهد که دریک کتله تخم چند فیصد تخم خالص وجود دارد وچند فیصدآن درمزرعه جوانه میزنند که یک نبات سالم را بوجود بیاورد.این معیارها همیشه درنظرگرفته می شود.
عواملیکه درمزرعه بالای جوانه زدن تاثیردارد
جوانه زدن درمزرعه به ندرت درشرایط مساعد انجام میشود.معمولاً این عمل با حرارت کم زمین،مقدارآب کم وحی درزمین رسی یاClay با کمبود اکسیجن نیز روبرومی شود.علاوه برآن حمله قارچ ها ،بکتریا ودیگر آفات نیز درمزرعه متصوراست.هرقدردانه هادرمزرعه دیرترجوانه بزنندبهمان نسبت بیشتردرمعرض خطرات متذکره قرارمی گیرند.وهم گاهی جوانه زدن درمزرعه دراثرموجودیت گیاهان هرزه کمترمی شوداین حالت را هم درمزرعه بزرگ وهم درقطعه زمین ازمزرعه ونیزدرزمان های مختلف کشت می توان مشاهده کردآنچه که درمزرعه حقیقاً بالای تخم اثرمی گذارد .درآزمایش گاه ویادرلابراتوارنمی توان پیش بینی نمود.فقط دراینجامیتوان یاداورشد تخم های که قدرت حیاتی بیشتردارنددرمقابل شرایط نامساعدموجوددرمزرعه نسبت به تخمهای که دارای قدرت حیاتی کم تراند مقاوم اند.
اغلب قدرت جوانه زدن راهمان قدرت حیاتی تخم رامی دانندکه معمولاً منطقی نمی باشدقدرت جوانه زدن یا قدرت نامیه عبارت ازشگافتن پوست تخم درشرایط مساعد بودن حرارت رطوبت اکسیجن می باشد.
روش آزمایش جوانه زدن درمزرعه :
دراین روش طبق نظریه HILTNER دانه هارابروی ریگ مربوط درظرفی درمزرعه قرارداده وروی آنرا هم توسط یک طبقه ریگ می پوشانند.بعد ازمدتی دانه ها جوانه زده ازطبقه ریگ خارجی می گردند..بعد ازشمارش فیصدی جوانه زدن قدرت جوانه زدن تعین گردیده مرحله نموی ساقه یا ظاهرشدن PLUMULE آغازمی یابد بعداًبه اساس ظاهرشدن ساقه مرحله جوانه زدن خاتمه می یابد.
صحت وسلامتی تخم وجوانه ها:
سلامتی تخم ها همیشه درآزمایشگاه ومراکز تحقیقاتی با نتیجه خوبی روبرنمی باشد چراکه کاربسیارزیادی را ایجاب می نماید. عوامل آلوده کننده که امراض گوناگون راباعث می شود کنترول گردد.برای تکثیرنیزازتخم های ضدعفونی شده وسالم استفاده شود.نباتات آلوده به امراض نیزدورگردد.هرگاه درین رابط امکان ازبین بردن امراض ویروسی وجود نداشته باشد حتی الامکان ازعوامل انتقال امراض قارچی جلوگیری نموده هرقدرسپورهای قارچها بیشترباشد بهمان اندازه دانه ها وجنین دانه ها به این سپورها آلوده می گردد.دردانه های الوده عامل امراض بعدازچسپیدن به میوه ازطریق پوست داخل دانه شده بعداً به جنین رسیده وداخل نبات به رشد خود ادامه میدهد.آلوده گی جنینی سپورهابعدازنشستن برروی stigma خودرا به تخمدان می رساننددرجنین یا نطفه این عامل مرض ازآغاز مرحله جوانه زدن بانبات یکجا رشد کرده درهنگام خوشه کشیدن به عوض دانه کیسه سپورها را تولید می نماید مثال آنرا میتوان درسیاه قاق گندم وجو مشاهده کرد.آلوده گی های تخم را که قارچها درهنگام جوانه زدن رشته های hyphae های خودرا داخل تخم میسازند میتوان با ضد عفونی نمودن تخم جلوگیری نمودوآلوده گی های جنین را میتوان با مواد زهری سیستماتیک ازبین برد.
وزن هرازدانه:
وزن هزاردانه عبارت ازوزن یک هزارتخم خالص وخشک درهوای عادی ازیک کتله تخم را گویند.هرگاه اگرازوزن دانه کاملاً خشک صحت شودبه این معنی است که دانه ها بدون رطوبت یعنی صد فیصد خشک می باشد که هردوبه گرام ارایه میگردند.وزن هزاردانه درانواع نباتات ازهمدیگرفرق می کند مقدارآب دانه به تآمین آب برای نبات درمرحله تشکیل دانه بستگی داردوهم درتخم های نباتات محلی یا اصلاح ناشده دروزن هزاردانه اختلافات زیادی دیده می شود ولی معمولاً وزن هزاردانه tetraploid ها نسبت به diploid ها بیشتراست وزن هزاردانه درانواع مختلف یک ورایتی تعین کننده قدرت حیاتی تخم ها نمی باشند. هرقدروزن هزاردانه یک نوع زیادباشدنمایانگرآن است که نبات درزمان رسیدن دانه توانسته است مواد غذایی بیشتررا ذخیره نمایددرضمن وزن هزاردانه به بزرگی دانه وساثرعوامل مانندطول ،عرض،قطردانه نیز بستگی داردهرقدردانه ها بزرگتروموادغذای ذخیروی بیشترباشد بهمان اندازه قدرت حیاتی بیشترمیداشته باشدزیرا نباتی که ازدانه های بزرگ بمیان آمده زمستان گذرانی را نسبت به نباتی که ازدانه های خورد بمیان آمده است خوب تر انجام داده اند ریشه ،وساقه های قوی را بارآورده اززمین مواد غذایی ضروری را بیشترجذب کرده وعمل ترکیب ضیایی رابیشترانجام میدهد.بناً دانه های کلان که ماده خشک نسبت به تخم های خوردبیشتردارند قدرت حیاتی نیز بیشترمیداشته باشد.
Purity &uniformity خالص بودن ویکنواخت
وهمشکل بودن تخم ها:
هرگاه یکنواختی وشباهت تخم ها( مخلوط ازتخم های مختلف) باشدوخالصیت تخم های ناخالص راکه دراثرگرده افشانی دورگه شده اند درمراکزکنترول آزمایش خالص بودن تخم ها تعین کردن مشکل است. بخاطریکه مارفولوژی دانه هادرقسمت های مختلف یک seed lot که ازیکنوع باشد چندانی تفاوتی ندارد ولیکن یامگر دریکنوع تخم تفاوت های که دراثرگرده افشانی خارجی بوجود آمده اند اثرنا خالص بودن وغیریکنواخت یا مشابه نبودن را درقسمت های نمویی نبات مشاهد کرده می توانیم که به کنترول وشناسائی تخم ها کمک می کند مراکزکنترول تخم با هماهنگی با بورد علمی تعین می نمایند که درکدام مرحله ای ازبرنامه پلان تزویجی وتکثیری شباهت یکنواختی قسمت های نمویی نباتات قابل امتحان می باشد هرگاه قسمت های امتحان شده درمراحل برنامه یا پلان ترویجی چندسال یکنواخت ومشا به نباشد با نظرکمیسیون اداره کنترول تخم ها باید پلان تزویجی و تکثیردیگری پیشنهادگردد.مثلاً هرگاه بین ورایتی افغان 14یا مکسیپک دانه های دیگرورایتی ها کمی مخلوط باشد شناسائی آن ازنگاه مارفالوژی تخم بسیار مشکل است خصوصاً آنهائیکه دراثرگرده افشانی دورگه شده باشد ولی وقتیکه تخم کشت گرددبعدازبوجود آوردن برگ وساقه گندم ازروی شباهت های مارفالوژیکی آن میتوان تخم های هرورایتی راتشخیص تفکیک وتعین نمود.برعلاوه آن ذریعه روش معامله نمودن تخم غله جات با فینول ها نیزمیتوان تشخیص کردتعین یکنواختی درغله جات مثل گندم ،یولاف وجوازطریق عکس العمل رنگ گیری پوست دانه گندم------------ وقاعده دانه هم رنگ بخود میگیرد.دریک نوع رنگ گیری حالت خاص نداردولی رنگ های انها بسیارنزدیک اند.
مراحل مختلف رسیدن دانه یامرحله پخته گی دانه ها:
درغله جات مرحله شیــری دانه که دانه ها 50% رطوبت ومرحــله موم مانـنـد 25 ــ 35 % رطوبت ومرحله رسیدن یا پخته شدن کامل 20 ــ 25 % رطوبت ودانه های سخت 15 ــ 22 % رطوبت میداشته باشد. درغله جات وقتیکه دانه های آن با اعضای گل وخوشه خوب چسپیده باشد برداشت میگردد. درمراحل پخته شدن هرگاه دراثرعوامل محیطی نامناسب عملیه برداشت به تعویق بافتد نباتات که یا ورایتی های که امکان ریختن یا تکیدن دانه درآن موجودباشد باید قبل از رسیدن مرحله کامل نیز درووبرداشت گردد.درکارتهیه وتکثیرتخم ها بهترین زمان برداشت وقتی است که تخم ها ازجهت مارفولوژی وتکنالوژی رسیده باشد.مرحله رسیدن مارفولوژیکی دانه هازمانی است که دانه ها کاملآ بزرگ شده باشد درین مرحله برعلاوه اینکه جنین رشد نموده مواد غذایی ذخیره میگردد.درین مرحله ( رسیدن مارفولوژیکی )رطوبت دانه ها 50 ــ 70 % میرسد.درمرحله رسیدن فیزیولوژیکی دانه ها دارای قوه نامیه بوده که رطوبت آنها 45 ــ 66 % میرسددررسیدن تکنالوژیکی بدان معنی است که دانه ها درین مرحله قابل برداشت ودرو بوده مقداررطوبت درین مرحله درانواع مختلف نباتات متفاوت است وبنام مرحله رسیدن کامل نیز معروف است.
روش های تعین زمان برداشت:
برای تعین زمان برداشت روش های مختلف وجوددارد که ذیلا ازآن نام میبریم:
1 ) امتحان بوسیله ناخن:
چسپیده باشد روش کارآن طوری است که جهت تعین مرحله شیری ومرحله موم مانند ومرحله پخته کامل دانه ها ویا گذشتن ازمرحله پخته شدن کامل دانه ها بین ناخن های شصت گذاشته فشارداده میشود. این روش برای تعین مراحل مختلف به اشخاص با تجربه ضرورت داشته وهم نباتات مختلف درامرحل مختلف میرسند کاری زیادی را ایجاب مینماید.
هرگاه یکنواختی وشباهت تخم ها( مخلوط ازتخم های مختلف) باشدوخالصیت تخم های ناخالص راکه دراثرگرده افشانی دورگه شده اند درمراکزکنترول آزمایش خالص بودن تخم ها تعین کردن مشکل است. بخاطریکه مارفولوژی دانه هادرقسمت های مختلف یک seed lot که ازیکنوع باشد چندانی تفاوتی ندارد ولیکن یامگر دریکنوع تخم تفاوت های که دراثرگرده افشانی خارجی بوجود آمده اند اثرنا خالص بودن وغیریکنواخت یا مشابه نبودن را درقسمت های نمویی نبات مشاهد کرده می توانیم که به کنترول وشناسائی تخم ها کمک می کند مراکزکنترول تخم با هماهنگی با بورد علمی تعین می نمایند که درکدام مرحله ای ازبرنامه پلان تزویجی وتکثیری شباهت یکنواختی قسمت های نمویی نباتات قابل امتحان می باشد هرگاه قسمت های امتحان شده درمراحل برنامه یا پلان ترویجی چندسال یکنواخت ومشا به نباشد با نظرکمیسیون اداره کنترول تخم ها باید پلان تزویجی و تکثیردیگری پیشنهادگردد.مثلاً هرگاه بین ورایتی افغان 14یا مکسیپک دانه های دیگرورایتی ها کمی مخلوط باشد شناسائی آن ازنگاه مارفالوژی تخم بسیار مشکل است خصوصاً آنهائیکه دراثرگرده افشانی دورگه شده باشد ولی وقتیکه تخم کشت گرددبعدازبوجود آوردن برگ وساقه گندم ازروی شباهت های مارفالوژیکی آن میتوان تخم های هرورایتی راتشخیص تفکیک وتعین نمود.برعلاوه آن ذریعه روش معامله نمودن تخم غله جات با فینول ها نیزمیتوان تشخیص کردتعین یکنواختی درغله جات مثل گندم ،یولاف وجوازطریق عکس العمل رنگ گیری پوست دانه گندم------------ وقاعده دانه هم رنگ بخود میگیرد.دریک نوع رنگ گیری حالت خاص نداردولی رنگ های انها بسیارنزدیک اند.
مراحل مختلف رسیدن دانه یامرحله پخته گی دانه ها:
درغله جات مرحله شیــری دانه که دانه ها 50% رطوبت ومرحــله موم مانـنـد 25 ــ 35 % رطوبت ومرحله رسیدن یا پخته شدن کامل 20 ــ 25 % رطوبت ودانه های سخت 15 ــ 22 % رطوبت میداشته باشد. درغله جات وقتیکه دانه های آن با اعضای گل وخوشه خوب چسپیده باشد برداشت میگردد. درمراحل پخته شدن هرگاه دراثرعوامل محیطی نامناسب عملیه برداشت به تعویق بافتد نباتات که یا ورایتی های که امکان ریختن یا تکیدن دانه درآن موجودباشد باید قبل از رسیدن مرحله کامل نیز درووبرداشت گردد.درکارتهیه وتکثیرتخم ها بهترین زمان برداشت وقتی است که تخم ها ازجهت مارفولوژی وتکنالوژی رسیده باشد.مرحله رسیدن مارفولوژیکی دانه هازمانی است که دانه ها کاملآ بزرگ شده باشد درین مرحله برعلاوه اینکه جنین رشد نموده مواد غذایی ذخیره میگردد.درین مرحله ( رسیدن مارفولوژیکی )رطوبت دانه ها 50 ــ 70 % میرسد.درمرحله رسیدن فیزیولوژیکی دانه ها دارای قوه نامیه بوده که رطوبت آنها 45 ــ 66 % میرسددررسیدن تکنالوژیکی بدان معنی است که دانه ها درین مرحله قابل برداشت ودرو بوده مقداررطوبت درین مرحله درانواع مختلف نباتات متفاوت است وبنام مرحله رسیدن کامل نیز معروف است.
روش های تعین زمان برداشت:
برای تعین زمان برداشت روش های مختلف وجوددارد که ذیلا ازآن نام میبریم:
1 ) امتحان بوسیله ناخن:
چسپیده باشد روش کارآن طوری است که جهت تعین مرحله شیری ومرحله موم مانند ومرحله پخته کامل دانه ها ویا گذشتن ازمرحله پخته شدن کامل دانه ها بین ناخن های شصت گذاشته فشارداده میشود. این روش برای تعین مراحل مختلف به اشخاص با تجربه ضرورت داشته وهم نباتات مختلف درامرحل مختلف میرسند کاری زیادی را ایجاب مینماید.
2 ) روش تکامل وزن
هزاردانه مرطوب:
این روش دقیق ترازروش قبلی است میتوان مقدارذخیره مواد را دردانه تعین نمود روش کارآن طوری است که هفت روز بعدازگل دهی یا ریختن گل روزانه تخم هارا ازخوشه جمع نموده وزن هزاردانه را تعین میکنند این عمل تازمانی ادامه میابد که وزن تخم ها روبه کاهش شود جهت دقت بیشتربهتراست روزانه وزنها یادداشت درگراف روی منحنی نشان داده شود تامرحله کامل ذخیره مواد غذایی ومرحله شروع ازدست دادن رطوبت دانه معلوم گردد مشکل این روش ازدست دادن رطوبت دانه درهنگام آزمایش است. البته تغیررطوبت هوا نیزدرروزهای آزمایش بالای وزن هزاردانه تآثیردارد.
3 ) روش تشخیص ازطریق وزن هزاردانه خشک:
پیش بردکاراین روش طوری است که 4 x 100 یا 200 عدد تخم را برای مدت 90 دقیقه یا یک ونیم ساعت در 130 سانتی گرید قرارداده شود سپس وزن هزار دانه را تعین می نمایم در این روش پرابلم از دست رفتن رطوبت وجود ندارد.
4 ) روش رنگ آمیزی باماده Eosin (ماده رنگی قرمز):
خوشه غله جات بانزدیک شدن شان به مرحله پختگی آب کمتررا جذب می نماید درین روش ابتدآ خوشه قطع شده دریک محلول یک فیصده Eosin 1% که ترکیب آن یک گرام سودیم درلیترماده رقیق Eosin میباشد برای مدت 24 ساعت قرارداده میشود. دراین حالت هرقدرخوشه وساقه رنگ کمتررا بخود بگیرد به همان اندازه نمایانگرآن است که تخم ها به مرحله پخته شدن نزدیک ترشده میروند. این هم قابل تذکراست خوشه بعدازقطع شدن بدون تلف شدن وقت به محلول فروبرده میشود این طریقه توسط Schicblich آلمانی درسال 1973 تجربه وآماده شده است. برای شناسایی وتعین مرحله های پختگی برای نباتات مختلف ستون های رنگی مخصوص برای هرنبات مشخص شده است.درآزمایشگاه جهت تطبیق ومقایسه مورد استفاده قرارمیگیرد.
5 ) تعین رطوبت دانه :
ازطریق تعین رطوبت دانه زمان برداشت ومرحله رسیدگی کامل را طوری مطمئن میتوان تعین کرد. رطوبت دانه بستگی کامل به مرحله پختگی دارد. نمونه های تحت آزمایش همیشه دربوتل های شیشه یی که هوا درآن داخل نشوند قرارمیدهند مقدارآن 4x10gr گرام دانه بوده تحت آزمایش قرارمیگیرد.
این روش دقیق ترازروش قبلی است میتوان مقدارذخیره مواد را دردانه تعین نمود روش کارآن طوری است که هفت روز بعدازگل دهی یا ریختن گل روزانه تخم هارا ازخوشه جمع نموده وزن هزاردانه را تعین میکنند این عمل تازمانی ادامه میابد که وزن تخم ها روبه کاهش شود جهت دقت بیشتربهتراست روزانه وزنها یادداشت درگراف روی منحنی نشان داده شود تامرحله کامل ذخیره مواد غذایی ومرحله شروع ازدست دادن رطوبت دانه معلوم گردد مشکل این روش ازدست دادن رطوبت دانه درهنگام آزمایش است. البته تغیررطوبت هوا نیزدرروزهای آزمایش بالای وزن هزاردانه تآثیردارد.
3 ) روش تشخیص ازطریق وزن هزاردانه خشک:
پیش بردکاراین روش طوری است که 4 x 100 یا 200 عدد تخم را برای مدت 90 دقیقه یا یک ونیم ساعت در 130 سانتی گرید قرارداده شود سپس وزن هزار دانه را تعین می نمایم در این روش پرابلم از دست رفتن رطوبت وجود ندارد.
4 ) روش رنگ آمیزی باماده Eosin (ماده رنگی قرمز):
خوشه غله جات بانزدیک شدن شان به مرحله پختگی آب کمتررا جذب می نماید درین روش ابتدآ خوشه قطع شده دریک محلول یک فیصده Eosin 1% که ترکیب آن یک گرام سودیم درلیترماده رقیق Eosin میباشد برای مدت 24 ساعت قرارداده میشود. دراین حالت هرقدرخوشه وساقه رنگ کمتررا بخود بگیرد به همان اندازه نمایانگرآن است که تخم ها به مرحله پخته شدن نزدیک ترشده میروند. این هم قابل تذکراست خوشه بعدازقطع شدن بدون تلف شدن وقت به محلول فروبرده میشود این طریقه توسط Schicblich آلمانی درسال 1973 تجربه وآماده شده است. برای شناسایی وتعین مرحله های پختگی برای نباتات مختلف ستون های رنگی مخصوص برای هرنبات مشخص شده است.درآزمایشگاه جهت تطبیق ومقایسه مورد استفاده قرارمیگیرد.
5 ) تعین رطوبت دانه :
ازطریق تعین رطوبت دانه زمان برداشت ومرحله رسیدگی کامل را طوری مطمئن میتوان تعین کرد. رطوبت دانه بستگی کامل به مرحله پختگی دارد. نمونه های تحت آزمایش همیشه دربوتل های شیشه یی که هوا درآن داخل نشوند قرارمیدهند مقدارآن 4x10gr گرام دانه بوده تحت آزمایش قرارمیگیرد.
Dormancy یا Regulation germination
Dormancy : عبارت ازتنظیم جوانه زدن است. تخمها دربسیاری حالات وقتیکه ازنبات جدا میشوند یک حالت سکون وبی حرکت را به خود اختیار میکند. درحالت سکون تخم ها صرف به درجه حرارت محیط مواجه ند. یا به عباره دیگر تخمها بعدازاینکه ازنبات جداشوند یک حالت استراحت وبی حرکت ابتدایی را ازخود نشان میدهد. آنرا دوره استراحت ابتدایی یا Primary dormancy یاد میکند.
Primary dormancy:
عبارت ازحالت است که تخمها باوجود مساعد بودن شرایط مناسب محیطی ازقبیل مهیا بودن آب ، حرارت ، وکاربن دای اکساید جوانه نمی زنند. این حالت تنها ممانعت کننده فوری جوانه زدن نبوده بلکه تنظیم کننده وقت وشرایط جوانه زدن میباشد. درطبیعت انواع مختلف ( P . D ) برای ادامه دوران حیات با تیظیم وقت جوانه زدن خاصتآ برای دوران حیات فصلی یکساله به مشاهده میرسد.
Dormancy : عبارت ازتنظیم جوانه زدن است. تخمها دربسیاری حالات وقتیکه ازنبات جدا میشوند یک حالت سکون وبی حرکت را به خود اختیار میکند. درحالت سکون تخم ها صرف به درجه حرارت محیط مواجه ند. یا به عباره دیگر تخمها بعدازاینکه ازنبات جداشوند یک حالت استراحت وبی حرکت ابتدایی را ازخود نشان میدهد. آنرا دوره استراحت ابتدایی یا Primary dormancy یاد میکند.
Primary dormancy:
عبارت ازحالت است که تخمها باوجود مساعد بودن شرایط مناسب محیطی ازقبیل مهیا بودن آب ، حرارت ، وکاربن دای اکساید جوانه نمی زنند. این حالت تنها ممانعت کننده فوری جوانه زدن نبوده بلکه تنظیم کننده وقت وشرایط جوانه زدن میباشد. درطبیعت انواع مختلف ( P . D ) برای ادامه دوران حیات با تیظیم وقت جوانه زدن خاصتآ برای دوران حیات فصلی یکساله به مشاهده میرسد.
Secondary Dormancy:
یکی ازمیکانیزم حیات رجعی است. دراثرشرایط نامناسب جوی تحمیل شده جوانه زدن رابه تاخیرمی اندازد. داشتن معلومات راجع به خصوصیات ایکولوژیکی وخواص طبیعی یک نوع Spp درتشخیص وتعین عوامل برای تشویق جوانه زدن کمک می رساند. درزراعت درنتیجه بومی شدن ویا محلی شدن تخم ها ی تکثیرشده کلتیور(Cultivar ) بسیاری ازنباتات ازقبیل غله جات وسبزیجات طورعمده غیرقابل تردید وطورمطمئن برای P D کامل جهت جلوگیری ازجوانه زدن فوری تخمهای خام وتازه برداشت شده اتخاب شدند. ولی برای تکثیرکدام پرابلم جدی تلقی نمیگردد. دوره استراحت تخم ها فعالت های ذخیره کردن انتقال وجمع آوری را اسانترسهل ترمیسازد. بعدازپخته شدن یا خشک کردن ، ذخیره کردن دیگرعملیات ضرریه طور نورمال وعادی در بسیاری ازتخمهای نباتات مزروعی ، سبزیجات وگلها تغیرات رونما میگردد. هروقتیکه تخم ها تابع شرایط مناسب جوانه زدن گردند جریان جوانه زدن تخم ها آغاز می یابد. وقتیکه آزمایش ها به بالای تخمها ی خام برداشته شده صورت گیرد امکان بروز مشکلات وجوددارد. بخاطریکه تخم بسیاری ازانواع نباتات را برای حرارت بلند وشرایط تنویر که به دوره استراحت تخم ها ارتباط میگیرد.بسیارحساس میباشد.بسیاری ازتخم گیاهای هرزه درخاک دیرپا بوده دراثریکی ازدوره های استراحت P D و S D درخاک Seed bank را تهیه میدارد.
درخاک بصورت بسیار وسیع تخم گیاهان هرزه ،جوانه زده ودرصورت چپه شدن زمین مشکلات عملی را درقوریه ها درتکثیر بسیاری ازدرختان وبته ها ذریعه تخم بارمی آورد. برای ازمیان برداشتن دوره استراحت وسائل بخصوص ضرورت است وآماده شدن همین ضروریات برای فراهم شدن جوانه زدن لازمی است.
یکی ازمیکانیزم حیات رجعی است. دراثرشرایط نامناسب جوی تحمیل شده جوانه زدن رابه تاخیرمی اندازد. داشتن معلومات راجع به خصوصیات ایکولوژیکی وخواص طبیعی یک نوع Spp درتشخیص وتعین عوامل برای تشویق جوانه زدن کمک می رساند. درزراعت درنتیجه بومی شدن ویا محلی شدن تخم ها ی تکثیرشده کلتیور(Cultivar ) بسیاری ازنباتات ازقبیل غله جات وسبزیجات طورعمده غیرقابل تردید وطورمطمئن برای P D کامل جهت جلوگیری ازجوانه زدن فوری تخمهای خام وتازه برداشت شده اتخاب شدند. ولی برای تکثیرکدام پرابلم جدی تلقی نمیگردد. دوره استراحت تخم ها فعالت های ذخیره کردن انتقال وجمع آوری را اسانترسهل ترمیسازد. بعدازپخته شدن یا خشک کردن ، ذخیره کردن دیگرعملیات ضرریه طور نورمال وعادی در بسیاری ازتخمهای نباتات مزروعی ، سبزیجات وگلها تغیرات رونما میگردد. هروقتیکه تخم ها تابع شرایط مناسب جوانه زدن گردند جریان جوانه زدن تخم ها آغاز می یابد. وقتیکه آزمایش ها به بالای تخمها ی خام برداشته شده صورت گیرد امکان بروز مشکلات وجوددارد. بخاطریکه تخم بسیاری ازانواع نباتات را برای حرارت بلند وشرایط تنویر که به دوره استراحت تخم ها ارتباط میگیرد.بسیارحساس میباشد.بسیاری ازتخم گیاهای هرزه درخاک دیرپا بوده دراثریکی ازدوره های استراحت P D و S D درخاک Seed bank را تهیه میدارد.
درخاک بصورت بسیار وسیع تخم گیاهان هرزه ،جوانه زده ودرصورت چپه شدن زمین مشکلات عملی را درقوریه ها درتکثیر بسیاری ازدرختان وبته ها ذریعه تخم بارمی آورد. برای ازمیان برداشتن دوره استراحت وسائل بخصوص ضرورت است وآماده شدن همین ضروریات برای فراهم شدن جوانه زدن لازمی است.
انواع دوره استراحت
تخم ها Kind of seed dormancy
تکثیرکنندگان نباتات
مزروعی طوری وسیع موضوع عامل تآخیر جوانه زدن راتصدیق وشناسایی کرده اند. برای
بکاربرد اصطلاحات درست به اقسام مختلف دوره استراحت تخم درجریان عملیات برداشت
وقبل ازجوانه زدن آموخته اند. ودرنتائیج آزمایشات وقضاوت ها انواع مختلف آنرا کشف
در زمینه ابرازنظرنموده اند. برای دریافت یک اصطلاح باواژه مناسب واحد ومشترک برای
تعریف علمی به هریک ازدوره استراحت سعی زیاد به خرچ داده شده است. طورمثال سیستم
های ابتدایی تعین D دارمنسی ذریعه Crocker درسال 1916 فورمول بندی شده . طوری اساسی هفت نوع عامل راکه دوره
استراحت رامی شکناند تشریح نموده اند.
بعداًNikolaeva یک سیستم اساسی تعین دوره استراحت رابالای کنترول فیزولوژیکی دوره استراحت تشریح نموده است. Atwater نشان داده است خصوصیات مارفولوژیکی شامل فارفولوژی فامییل های تکسانومیکی نباتات ، مارفولوژی تخم ومارفولوژی ساختمانهایکه تخم را می پوشاند درمجموع خصوصیات کتگوری های دوره استراحت را تشکیل میدهد خصوصآ درآزمایش های حساس تخم ها این خواص ها برجسته ترمیگیردد. درین اواخرترمینالوژی عمومی برای دوره استراحت پیشنهاد شده عبارت اند از:
1- Ecodormancy 2- Para dormancy 3- Endo dormancy میباشد.
دوره استراحت که تابع شرایط محیطی یا جوی میباشد اصطلاح Ecodormancy ودوره استراحت که تابع شرایط فیزیکی ، علایم بیوفیزیکی که ازعوامل خارجی ناشی شده باشد ساختمان های تخم را متآثر ساخته باشد اصطلاح Para dormancy بکاربرده شده است.وهرگاه فکتورهای داخلی فیزیکی که ساختمان های داخل تخم را متآ ثرساخته اند اصطلاح Endo dormancy راقبول کرده اند.
برعلاوه آن قراربکاربرد سیستم های Crocker و Nicolaevaکتگوری های عمده دوره استراحت یا Dormancy عبارت انداز:
1.Exogenous dormancy
2.Endogenous dormancy
3.Double dormancy
که هرسه آن شامل Primary dormancy میباشد ودیگرآنSecondary dormancy است.
: Exogenous dormancy
فکتورهایکه قسمت بیرونی جنین رامتآ ثرمیسازد شامل انساج سخت تخم ومیوه ها بوده عبارت ازقسمت های Seed coat وPeri carp میباشد ویا قسمت های که مقاومت میخانیکی رابه Radical وEndosperm می بخشد.
: Endogenous dormancy
به دوره استراحت اطلاق میگردد که فکتورها درداخل خود جنین را متآ ثرمیسازد.
: Double dormancy
یک ترکیب ازهردونوع استراحت هم Exodormancy وهم Endodormancy میباشد. این عوامل دوره استراحت یکی پی دیگری تآ ثیرخودرا ازدست داده به تخم اجازه جوانه زدن را میدهد. فکتورهای این سه دوره استراحت درمجموع مثال خوب Primary dormancy است و Secondary dormancy درتخم های خاص رخ میدهد که شرایط جوی برای تخم اجازه جوانه زدن را نمیدهد که دوره استراحت رابه تخم تحمیل میکند که این تخم ها قبلآ درحال استراحت نبوده اند. Exodormancy اطراف جنین راانساج احاطه میکند که عمل جوانه زدن را به عوامل ذیل مواجه میسازد:
1.گرفتن آب را ممانعت میکند.
2.ممانعت های میخا نیکی رابرای جنین بارمی آورد درنتیجه ازنموووسعت ردیکل جلوگیری مینماید.
3.تبادله گازات را تغیرمیدهد.
4.قدرت دورکردن موانع را درجنین ازبین میبرد برعکس موانع جنین را روی جنین زیاد میسازد.
Physical Dormancy or Seed coat dormancy
دوره استراحت فیزیکی
عوامل این دوره استراحت با تغیرپوش محافظوی تخم ابتداغشای بیرونی Integument رامتآ ثرمیسازد که درهنگام پخته شدن وDehydration یاباختن رطوبت سخت ، رشته مانند ویا دارای ماده لزجی یا لعاب دارمیگردد.برعلاوه آن غشاهای میوه جات گوشتی بعدازخشک شدن جز پوش محافظوی تخم می گرددودربعضی ازمیوه جات drupe وگوشتی مانند زیتون وPrunus spp (انواع خسته باب که میزوکارپ بعضی آن خورده نمیشود مانند چارمغزوبادام ومیزوکارپ بعضی ازانها خورده میشودمانند شفتالو وزردآلو) دارای غشای سخت وسنگی میباشد مانند ایندوکارپ ودربعضی ازمیوه جات مانند دانه های غله جات ،گراس ها وAchene’s یا میوه جات خشک وساده یک تخم غیرمفتوح درین شامل است. وتخم صرف دریک نقطه به دیوارتخمدان چسپیده میباشد مانند لوبیاوفاصولیه شامل Achene’sمیباشد. غشای محافظوی بشکل رشته یا پیوسته با تخم درمی آید.
دربسیاری فامیل های ازنباتات مختلف مانند خاندان لیگیوم ها یا Leguminosae پوس محافظوی بیرنی تخم سخت وچوب شده وغیرقابل نفوذ به آب میباشد حجرات Integument بیرون تخم با ترتیب مجدد پیوسته شده یا تراکم ماده Suberin به پوش سخت خارجی Cutin انکشاف میابد.واین حجرات بنام Macroscleried cell یا حجرات زیاد باهم بافت شده یا حجرات نهایت سخت شده یادمیکند. فیزیکال دارمنسی ذریعه پوش محافظوی تخم ها بارآمده که برای آب غیرقابل نفوذ میباشد این نوع دوره استراحت تخم های خشک را برای چندین سال حتی درحرارت گرم ترزنده نگهداشته میتواند.دوره استراحت فیزیکی یک خاصیت ذاتی وجنیتیکی فامیل های مشخص نباتی مانند: Leguminosae یا Fabaceae و Graminaceae یا Poaceae ، Malvaceae وغیره .
دربین نباتات مزروعی لیگیوم های علوفه یی مانند رشقه وبشدرلیگیوم های خشبی یا چوبی مانند عکاسی دارای تخم سخت تراند سخت بودن تخم را شرایط محیطی مانند خشکی درهنگام پخته شدن وشرایط محیطی دراثنای ذخیره تخم باعث شده میتواند خشک کردن به درجه حرارت بلندتردرهنگام پخته شدن سختی تخم را بیشترمیسازد.برداشت تخم ها درچنین حالات اگرکمی خام ترصورت گیرد ازسختی بیشترازحد میکاهد.
دوره استراحت میخانیکی Mechanical dormancy
بعضی ساختمانهای محافظوی تخم ها مانند پوش چارمغز خسته میوه جات سنگی وخسته زیتون برای بیرون آمدن جنین درحال استراحت بسیارمانع قوی است آب را جذب می نماید. آب به ماده سختی نفوذ کرده طبقات بازشونده را یکجا نگهمیدارد مثال آن میتوان ازچارمغزنام برد. نرم شدن ابتدا ذریعه فعالیت های مایکروارگانیزم خاک صورت گرفته درحرارت گرم به پیش میرود.دربعضی ازانواع نطفه یا جنین ازپوش تخم کشیده میشودونطفه طورنورمال جوانه میزند دراین تخم پوش تخم یگانه مانع برای جوانه زدن میباشد قدرت فیزیکی Endosperm وپوش تخم که مانع جوانه زدن میشوند میتوان درنباتات علفی انند کاهو ومرچ مشاهده کرد دوره استراحت درین نوع تخم ها ذریعه ضعیف ساختن پوش تخم وتقویه نموی نطفه ها میتواند برطرف گردد. درین عملیه ذریعه تسریع فعالیت انزایم ها دردیوار حجروی وتکمیل انزایم ها درEndosperm عملی میگردد.
بعداًNikolaeva یک سیستم اساسی تعین دوره استراحت رابالای کنترول فیزولوژیکی دوره استراحت تشریح نموده است. Atwater نشان داده است خصوصیات مارفولوژیکی شامل فارفولوژی فامییل های تکسانومیکی نباتات ، مارفولوژی تخم ومارفولوژی ساختمانهایکه تخم را می پوشاند درمجموع خصوصیات کتگوری های دوره استراحت را تشکیل میدهد خصوصآ درآزمایش های حساس تخم ها این خواص ها برجسته ترمیگیردد. درین اواخرترمینالوژی عمومی برای دوره استراحت پیشنهاد شده عبارت اند از:
1- Ecodormancy 2- Para dormancy 3- Endo dormancy میباشد.
دوره استراحت که تابع شرایط محیطی یا جوی میباشد اصطلاح Ecodormancy ودوره استراحت که تابع شرایط فیزیکی ، علایم بیوفیزیکی که ازعوامل خارجی ناشی شده باشد ساختمان های تخم را متآثر ساخته باشد اصطلاح Para dormancy بکاربرده شده است.وهرگاه فکتورهای داخلی فیزیکی که ساختمان های داخل تخم را متآ ثرساخته اند اصطلاح Endo dormancy راقبول کرده اند.
برعلاوه آن قراربکاربرد سیستم های Crocker و Nicolaevaکتگوری های عمده دوره استراحت یا Dormancy عبارت انداز:
1.Exogenous dormancy
2.Endogenous dormancy
3.Double dormancy
که هرسه آن شامل Primary dormancy میباشد ودیگرآنSecondary dormancy است.
: Exogenous dormancy
فکتورهایکه قسمت بیرونی جنین رامتآ ثرمیسازد شامل انساج سخت تخم ومیوه ها بوده عبارت ازقسمت های Seed coat وPeri carp میباشد ویا قسمت های که مقاومت میخانیکی رابه Radical وEndosperm می بخشد.
: Endogenous dormancy
به دوره استراحت اطلاق میگردد که فکتورها درداخل خود جنین را متآ ثرمیسازد.
: Double dormancy
یک ترکیب ازهردونوع استراحت هم Exodormancy وهم Endodormancy میباشد. این عوامل دوره استراحت یکی پی دیگری تآ ثیرخودرا ازدست داده به تخم اجازه جوانه زدن را میدهد. فکتورهای این سه دوره استراحت درمجموع مثال خوب Primary dormancy است و Secondary dormancy درتخم های خاص رخ میدهد که شرایط جوی برای تخم اجازه جوانه زدن را نمیدهد که دوره استراحت رابه تخم تحمیل میکند که این تخم ها قبلآ درحال استراحت نبوده اند. Exodormancy اطراف جنین راانساج احاطه میکند که عمل جوانه زدن را به عوامل ذیل مواجه میسازد:
1.گرفتن آب را ممانعت میکند.
2.ممانعت های میخا نیکی رابرای جنین بارمی آورد درنتیجه ازنموووسعت ردیکل جلوگیری مینماید.
3.تبادله گازات را تغیرمیدهد.
4.قدرت دورکردن موانع را درجنین ازبین میبرد برعکس موانع جنین را روی جنین زیاد میسازد.
Physical Dormancy or Seed coat dormancy
دوره استراحت فیزیکی
عوامل این دوره استراحت با تغیرپوش محافظوی تخم ابتداغشای بیرونی Integument رامتآ ثرمیسازد که درهنگام پخته شدن وDehydration یاباختن رطوبت سخت ، رشته مانند ویا دارای ماده لزجی یا لعاب دارمیگردد.برعلاوه آن غشاهای میوه جات گوشتی بعدازخشک شدن جز پوش محافظوی تخم می گرددودربعضی ازمیوه جات drupe وگوشتی مانند زیتون وPrunus spp (انواع خسته باب که میزوکارپ بعضی آن خورده نمیشود مانند چارمغزوبادام ومیزوکارپ بعضی ازانها خورده میشودمانند شفتالو وزردآلو) دارای غشای سخت وسنگی میباشد مانند ایندوکارپ ودربعضی ازمیوه جات مانند دانه های غله جات ،گراس ها وAchene’s یا میوه جات خشک وساده یک تخم غیرمفتوح درین شامل است. وتخم صرف دریک نقطه به دیوارتخمدان چسپیده میباشد مانند لوبیاوفاصولیه شامل Achene’sمیباشد. غشای محافظوی بشکل رشته یا پیوسته با تخم درمی آید.
دربسیاری فامیل های ازنباتات مختلف مانند خاندان لیگیوم ها یا Leguminosae پوس محافظوی بیرنی تخم سخت وچوب شده وغیرقابل نفوذ به آب میباشد حجرات Integument بیرون تخم با ترتیب مجدد پیوسته شده یا تراکم ماده Suberin به پوش سخت خارجی Cutin انکشاف میابد.واین حجرات بنام Macroscleried cell یا حجرات زیاد باهم بافت شده یا حجرات نهایت سخت شده یادمیکند. فیزیکال دارمنسی ذریعه پوش محافظوی تخم ها بارآمده که برای آب غیرقابل نفوذ میباشد این نوع دوره استراحت تخم های خشک را برای چندین سال حتی درحرارت گرم ترزنده نگهداشته میتواند.دوره استراحت فیزیکی یک خاصیت ذاتی وجنیتیکی فامیل های مشخص نباتی مانند: Leguminosae یا Fabaceae و Graminaceae یا Poaceae ، Malvaceae وغیره .
دربین نباتات مزروعی لیگیوم های علوفه یی مانند رشقه وبشدرلیگیوم های خشبی یا چوبی مانند عکاسی دارای تخم سخت تراند سخت بودن تخم را شرایط محیطی مانند خشکی درهنگام پخته شدن وشرایط محیطی دراثنای ذخیره تخم باعث شده میتواند خشک کردن به درجه حرارت بلندتردرهنگام پخته شدن سختی تخم را بیشترمیسازد.برداشت تخم ها درچنین حالات اگرکمی خام ترصورت گیرد ازسختی بیشترازحد میکاهد.
دوره استراحت میخانیکی Mechanical dormancy
بعضی ساختمانهای محافظوی تخم ها مانند پوش چارمغز خسته میوه جات سنگی وخسته زیتون برای بیرون آمدن جنین درحال استراحت بسیارمانع قوی است آب را جذب می نماید. آب به ماده سختی نفوذ کرده طبقات بازشونده را یکجا نگهمیدارد مثال آن میتوان ازچارمغزنام برد. نرم شدن ابتدا ذریعه فعالیت های مایکروارگانیزم خاک صورت گرفته درحرارت گرم به پیش میرود.دربعضی ازانواع نطفه یا جنین ازپوش تخم کشیده میشودونطفه طورنورمال جوانه میزند دراین تخم پوش تخم یگانه مانع برای جوانه زدن میباشد قدرت فیزیکی Endosperm وپوش تخم که مانع جوانه زدن میشوند میتوان درنباتات علفی انند کاهو ومرچ مشاهده کرد دوره استراحت درین نوع تخم ها ذریعه ضعیف ساختن پوش تخم وتقویه نموی نطفه ها میتواند برطرف گردد. درین عملیه ذریعه تسریع فعالیت انزایم ها دردیوار حجروی وتکمیل انزایم ها درEndosperm عملی میگردد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر